نظریه دریافت خواننده

نظریه دریافت خواننده Reception theory

صورتی از نظریۀ ادبی پاسخ خواننده که بر دریافت خواننده از متن ادبی تأکید می‌کند. این نظرات در اواخر دهۀ 1960 از آثار هانس روبرت یاوس ریشه گرفت و بیشترین نفوذ خود را در دهۀ 1970 و اوایل دهۀ 1980 در آلمان و اروپای غربی داشت. در این رویکرد به تحلیل متن، دامنۀ «مذاکره» و «مقابله»ی مخاطب که محور قرار می‌گیرد. فرض بر این است که «متن»، اعم از کتاب فیلم، یا هر اثر دیگر، مورد پذیرش انفعالی مخاطب قرار نمی‌گیرد، بلکه او معانی متن را براساس پیشینۀ فرهنگی و تجربه‌های شخصی خود درمی‌یابد. به سخن دیگر، معنی متن در ذات آن نهفته نیست، بلکه در رابطۀ بین مخاطب و متن آفریده می‌شود. از این رو چنانچه گروهی از مخاطبان پیشینۀ فرهنگی مشترکی داشته باشند و متنی را یکسان تعبیر کنند، پذیرش پایه‌ای دربارۀ معنی متن رخ می‌دهد. محتمل است که هرچه خالق اثر و مخاطب اشتراک کمتری در میراث فرهنگی خود داشته باشند، مخاطب کمتر قادر به درک منظور خالق اثر باشد. همچنین اگر دو مخاطب تجربه‌های فرهنگی و شخصی بسیار متفاوتی داشته باشند، دریافت‌های آن‌ها از متن نیز کاملاً متفاوت خواهد بود.