امیرالامرا
امیرُالامرا
عنوان بالاترین منصب نظامی، فرمانده عالی، نایب یا قائم‌مقام فرمانروا. این منصب در دوران ضعف و انحطاط خلافت عباسی تأسیس شد و دلیل ایجاد آن را باید در آشفتگی دستگاه خلافت، استقلال‌طلبی برخی حکام و عدم ارسال اموال به مرکز خلافت دانست که خلیفۀ عباسی، الراضی بالله، را بر آن داشت تا زمام حکومت را به شخص قدرتمندی از لشکریان و نه کشوریان بسپارد و ابن رائق ترک ( ـ۳۳۰ق) را به این منصب بگمارد و او را نخستین «امیرالامرا» لقب دهد. آنچه مسلّم است پس از انتصاب ابن رائق، منصب امیرالامرایی رسمیت یافت و ادارۀ تمامی امور مالی و اداری و نظامی کشور، و تعیین عمّال و دیوانیان در حوزۀ اختیارات امیرالامرا قرار گرفت و از آن پس نام وی در خطبه‌ها ذکر شد. حتی اموال به خزانۀ او واریز می‌شد و از منصب وزارت جز نام، چیزی باقی نماند. این منصب را بعداً خلفا به شاهان آل بویه که بغداد را تصرف کردند، و نیز به سلاطین سلجوقی دادند. پس از سلجوقیان، این منصب البته با محدودیت‌هایی کم‌وبیش (مثلاً تنها فرماندهی نظامی)، حتی در دوران مغولان تا صفویه، وجود داشت تا آن‌‌که در زمان شاه‌‌عباس صفوی اول با کاستن از قدرت قزلباش‌ها، رفته‌رفته از میان رفت. شواهدی نیز بر کاربرد این منصب در مصر (هنگام حکومت ممالیک) و در عراق (دوران عثمانی) دلالت می‌کند.