تاجیکی

تاجیکی

از زبان‌های شاخۀ ایرانی گروه هند و ایرانی در خانوادۀ هند و اروپایی، زبان رسمی تاجیکستان و نیز رایج در مناطق مختلف آسیای مرکزی، به‌ویژه ازبکستان، شمال افغانستان، پاکستان و ایالت سین کیانگ چین. تاجیکی همان زبان فارسی است و مانند فارسی ایرانی دارای لهجه‌های گوناگون و نیز ادبیات پُربار است. تاجیکی را به گروه‌های مختلف تقسیم کرده‌اند: ۱. گروه شمالی شامل لهجه‌های سمرقند، بخارا، فرغانۀ شرقی و غربی و پنجیکت؛ ۲. گروه مرکزی متشکل از لهجه‌های زرافشان، رِشتان و سوخ که زبان معیار تاجیکی محسوب می‌شود؛ ۳. گروه جنوبی شامل بدخشان، کولاب شمالی و جنوبی و قراتگین؛ ۴. گروه جنوب شرقی لهجه‌های درواز. از آن‌جا که فارسی تاجیکی جایگزین زبان‌های شرقی ایران، یعنی سُغدی، خوارزمی، بلخی و ختنی شد، با فارسی معیار ایران فرق‌هایی دارد. برخی از تفاوت‌های آوایی فارسی ایرانی و تاجیکی به قرار زیر است: «آ» فارسی به «اُ» مثل آن‌ها که اُن هو تلفظ می‌شود. e فارسی ایرانی به i یا a دل ← دیل و زندگی که به فتح «د» تلفظ می‌شود. خط تاجیکی ابتدا با الفبای فارسی نوشته می‌شد، بعد به لاتین تبدیل شد و در ۱۹۳۹ از لاتینی به خط روسی سیریلی برگشت. ادبیات تاجیکی در دورۀ جدید بسیار بالیده است و نویسندگان مهمی، همچون صدرالدین عینی، جلال اکرامی، نادر شنبه‌زاده، ساتیم الغ‌زاده، اورون کوهزاد، میرزا تورسون‌زاده، صفیۀ گلرخسار و بازار صابر، با تألیف آثار متعدد منظوم و منثور به غنای زبان تاجیکی کمک کرده‌اند.