جونپور
جونْپور
شهر و ناحیه‌ای در ایالت اوتارپرادشِ هند کنار رود گومتی، از شاخه‌های رودخانه گنگ، در ۵۶کیلومتری شمال غرب شهر بنارس و ۶۰کیلومتری شمال شرق الله‌آباد. جمعیت ناحیۀ جونپور بالغ بر ۳,۹۱۱,۶۷۸ نفر و جمعیت شهر مزبور ۱۶۸,۸۵۱ نفر است. مرکز تجارت و تولید عطر بود و تقاطع خطوط آهن، مساجد، قلعه، برج و باروی قدیمی داشت. این شهر در قرن ۵ق پس از حملۀ محمود غزنوی و انهدام شهر قدیم، نزدیک آن بنا شد و چندی بعد بر اثر سیل ویران گردید. فیروزشاه سوم، پادشاه تغلقی دهلی (۷۵۲ق/۱۳۵۱م)، و یا فرزندش فیروزشاه ظفر (حک: ۷۹۱ـ۷۹۳ق/۱۳۸۹ـ۱۳۹۱م) آن را احیا کرد و به نام محمدشاه بن تغلق شاه، موسوم به جونه، جونپور نامید. در ۷۹۶ق/۱۳۹۴م ملک سَروَر خواجه جهان از طرف ناصرالدین‌شاه محمدشاه سوم تغلقی عازم سرکوبی شورش‌های نواحی شرقی قلمرو دولت تغلقی شد. او پس از انجام مأموریت خود، در شهر جونپور قرار گرفت و دولت موسوم به سلطنت شرقی جونپور را تأسیس کرد که قریب یک قرن دوام آورد. سلاطین شرقی نقش اساسی در توسعه فرهنگ اسلامی در شرق هندوستان ایفا کردند و جونپور به‌سبب حضور بسیاری از علما، دانشمندان، شاعران و ادیبان به شیراز هند شهرت یافت. حسین‌شاه بن محمود، آخرین سلطان مشرقی، در ۸۸۸ق/۱۴۸۳م مغلوب سکندر لودی شد و به قلمرو علاءالدین حسین‌شاه، پادشاه بنگاله، گریخت و همان‌جا درگذشت. جونپور پس از انقراض لودیان، توسط مغولان در ۹۳۲ق/۱۵۲۶م به امپراتوری مغولان هند پیوست. پس از تأسیس الله‌آباد، جونپور اهمیت خود را از دست داد. در اوایل قرن ۱۲ق در اختیار نواب‌های اوده بود، و در ۱۷۷۵ به‌تصرف انگلیسی‌ها در‌آمد. مشهورترین آثار تاریخی جونپور عبارت‌اند از مسجد اتلا (۸۱۰ق)، مسجد خالص مخلص (قرن ۹ق)، جامع مسجد و پل بزرگ منعم‌خان (۹۷۲ـ۹۷۳ق).