حسین بن علی مرورودی
حسین بن علی مَرْوْرودی (اواخر قرن ۳ـ اوایل قرن ۴ق)
از سرداران معروف سامانی. در محرم ۲۹۸ق، حسین بن علی مرورودی به‌دستور امیر احمد بن اسماعیل سامانی، سیستان را از محمد بن علی بن لیث صفاری گرفت، و برادر وی، معدّل بن علی را در زَرَنْج شکست داد. چندی بعد، مردم سیستان برضد لشکریان سامانی شوریدند و عَمرو بن یعقوب، نوادۀ عمرو لیث، را به امارت نشاندند. مرورودی بار دیگر به سیستان لشکر کشید، شورش را درهم کوبید و امارت سیستان را به سیمجور دواتی، از امرای لشکر، خویش واگذاشت و به فرمان امیر احمد، به هرات بازگشت. حسین مرورودی به‌سبب آن‌‌که چشم به حکومت سیستان داشت و از آن محروم مانده بود، در هرات برضد امیرنصر بن احمد (نصر دوم) عصیان کرد و به نیشابور رفت و خطبۀ امارت به نام منصور بن اسحاق سامانی، عموی امیرنصر خواند (۳۰۲ق). درپی لشکرکشی حمویۀ بن علی، سردار سامانی، حسین مرورودی به هرات بازگشت. مرورودی چند سال بعد در نیشابور باز قیام کرد. احمد بن سهل، دیگر سردار سامانی به جنگ وی رفت. او هرات را از دست منصور برادر حسین مرورودی بازگرفت و در ربیع‌الاول ۳۰۶ق حسین مرورودی را در نیشابور محاصره و اسیر کرد و به بخارا فرستاد. مرورودی با وساطت ابوعبدالله جیهانی وزیر یا ابوالفضل بلعمی وزیر از زندان آزاد شد و به خدمت امیرنصر پیوست. به قولی نیز در زندان بخارا بود تا درگذشت و محمد بن احمد نخشبی، جانشین وی در دعوت اسماعیلی، دیۀ مرگ او را از امیرنصر ستاند. حسین بن علی مرورودی به دعوت اسماعیلیه گروید و پس از ابوسعید شعرانی داعی اسماعیلی شد و به کوشش او مردم بسیاری از نواحی خراسان به مذهب اسماعیلی گرویدند. از این جهت قیام مرورودی برای سامانیان خطری مضاعف بود. چنان که از سوی دیگر شورشی بر ضد دستگاه خلافت عباسی به‌‌شمار می‌رفت. مرورودی ادیب و شاعری توانا نیز بود.