خلجیان
خَلَجیان
سلسله‌ای از سلاطین مسلمان ترک هند. در دو منطقۀ دهلی و مالوه حکمرانی کردند (حک: ۶۸۹ـ۷۲۰ق؛ ۸۴۰ـ۹۳۷ق). احتمالاً آن‌ها ترکانی بودند که همراه سپاه سلطان شهاب‌الدین غوری به هند رفتند (۶۰۲ق) و به دو شاخه تقسیم شدند: ۱. خَلَجیان دهلی (حک: ۶۸۹ـ۷۲۰ق). مؤسس این شاخه جلال‌الدین فیروز شاه خلجی بود که پس از مدتی برادرزاده‌اش، علاءالدین خلجی، او را به‌‌قتل رساند و خود پادشاه دهلی شد. حکومت سلطان علاءالدین که با گسترش قلمرو خلجیان دهلی همراه بود، نزدیک به بیست سال ادامه یافت. درپی مرگ وی، ملک کافور، خواجۀ دربار، با زندانی‌کردن فرزندان بزرگ علاءالدین، پسر خردسالش، شهاب‌الدین، را اسماً به سلطنت رساند و خود ادارۀ امور را به‌دست گرفت. پس از کشته‌شدن ملک کافور، قطب‌الدین مبارک شاه، برادر بزرگ شهاب‌الدین، با نیرنگ، مدعیان سلطنت را کنار زد و خود به حکومت رسید، اما فرمانروایی او دیری نپایید و با فتنۀ یکی از امرای خود به نام خسروخان کشته شد (۷۲۰ق). خسروخان اندک‌زمانی با لقب ناصرالدین خسرو شاه سلطنت کرد، اما تُغلُقیان سپاه وی را شکست دادند و او را کشتند و سلسلۀ خلجیان دهلی را برانداختند. ۲. خلجیان مالوه/مالوا (حک: ۸۴۰ـ۹۳۷ق). مؤسس این سلسله محمود اول خلجی بود که وزارت غوریان مالوه را داشت. دورۀ ۳۳سالۀ سلطنت محمود شاه اول گرچه با اعتراضات و طغیان‌های داخلی و منازعات خارجی همراه بود، اما قلمرو خلجیان که مرکزشان بماندو بود، گسترش یافت. پس از مرگ وی، فرزندش، غیاث‌الدین، نیز ۳۳ سال حکومت کرد (۸۷۳ـ۹۰۶ق). با کشته‌شدن غیاث‌الدین، فرزند بزرگش، ناصرالدین، حکومت را به‌دست گرفت (۹۰۶ـ۹۱۷ق). دورۀ حکومت یازده‌سالۀ وی به سرکوب شورش‌های برادرانش گذشت. سرانجام فرزند بزرگش، شهاب‌الدین، برضد ظلم و استبداد پدر قیام کرد و پس از درگذشت وی با نام محمود خلجی دوم به سلطنت نشست. سرانجام با یورش بهادرشاه گجراتی به مالوه و شکست محمودشاه دوم و الحاق مالوه به گجرات، سلسلۀ سلاطین خلجیان مالوه برافتاد.