ریالیسم (فلسفه)

رئالیسم (فلسفه)(realism)

(یا: واقع‌گرایی) رویکردی به جهان که براساس آن اصالت همواره به واقعیت عالم خارجی داده می‌شود. گرچه در شاخه‌های گوناگون این اصطلاح کاربرد دارد اما معمولاً ویژگی مشترک این شاخه‌ها این است که در برابر گرایش‌های ایدئالیستی که به اصالت معنی و ویژگی‌های ذهنی معتقدند، به واقعیت خارجی و مستقل از ذهن انسان اصالت می‌دهند. براساس همین هستۀ مشترک است که در قرون وسطا رئالیست‌ها در برابر نام‌گرایان و مفهوم‌گرایان، به‌وجود واقعی و خارجی کلیات قائل بودند. رئالیست‌های اخلاقی در برابر نسبی‌گرایان به قرار داشتن اصول اخلاقی در متن عالم خارج، رئالیست‌های خام به نبودن هیچ واسطه‌ای در ادراک ما از عالم خارج، و رئالیست‌های متافیزیکی کلّاً به عالمی خارج از انسان و مستقل از ادراک او باور دارند. البته همواره باید توجه داشت، رئالیسم واژه‌ای است که در طول تاریخ دچار دگرگونی‌های بسیار شده و به موارد گوناگونی اطلاق شده است، درنتیجه برای آشکارشدن منظور هر مکتب فکری از رئالیسم ابتدا باید از منظور آن مکتب در به‌کارگیری واژۀ واقعیت آگاه شد. امروزه بیشتر رئالیسم اشاره به گرایش‌هایی در فلسفۀ تحلیلی دارد که سعی دارند تا فلسفه را به علوم نزدیک کنند. بدین ترتیب واقعیت برای آن‌ها امری است که با علوم هماهنگ است و براساس روش علمی به‌دست می‌آید. اما به‌طور کلی پس از ظهور فلسفه‌های قرن بیستمی کلّاً مسئلۀ شکاف میان رئالیسم و ایدئالیسم از مسائل فلسفی کنار گذاشته شده است.