چپ کوک

چَپْ‌کوک

اصطلاحی در موسیقی ایرانی و در مقابل راست‌کوک، کوکی مناسب خواندن خانم‌ها. در تار، ساز متداول دوران قاجار، اگر گوشی تار را به سمت چپ بچرخانند، کوک بالا می‌رود و درنتیجه صدا زیرتر می‌شود و برای خواندن خانم‌ها مناسب است؛ از این‌رو، آن را چپ‌کوک گفته‌اند. امروز با آشناشدن رامشگران با اصطلاحات جهانی موسیقی و محدودۀ صوتی صداهای انسانی، از این اصطلاح چندان استفاده نمی‌شود. در گذشته برخی از نوازندگان تار در هنگام همراهی با آواز بانوان به‌جایِ عوض‌کردن مایه و نواختن از مایۀ بالاتر، این کار را با بالابردن کوک تار انجام می‌دادند و چون برای بالابردن کوک تار باید گوشی‌های آن را به سمت چپ بچرخانند، به آن چپ‌کوک می‌گفتند. برخی مایه‌های چپ‌کوک عبارت‌اند از افشاریِ fa و sol، سه‌گاهِ mi، دشتیِ sol، بیات ترکِ fa، چهارگاه fa و غیره. در واقع اغلب مایه‌های چپ‌کوک از فاصلۀ پنجم بالاتر از مایه‌های راست‌کوک شروع می‌شوند، که برخی از آن‌ها برای مرد با صدای بَم مناسب است.