مالیات
مالیات
هرگونه پولی که دولت برای تأمین هزینه‌های عمومی کشور از اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می‌کند. اخذ مالیات به‌شیوۀ مستقیم (کسر از درآمد) یا غیر مستقیم (افزوده بر بهای کالاها و خدمات) صورت می‌گیرد. نسبت مالیات‌های مستقیم و غیر مستقیم در مجموع درآمدهای مالیاتی دولت، از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. مالیات ممکن است نسبی، تصاعدی، نزولی یا مقطوع باشد. در مالیات نسبی، دولت از همۀ دارندگان درآمد، به نسبت عایداتشان درصدی ثابت به‌عنوان مالیات کسر می‌کند. در مالیات تصاعدی، با افزایش درآمد، درصد کسر مالیات نیز افزایش می‌یابد. اخذ مالیات تصاعدی گاه از ۵۰ درصد درآمد تجاوز می‌کند و در مواردی ممکن است حتی تا ۹۰ درصد درآمدی کلان مشمول مالیات شود. در مالیات نزولی، سقوط درآمد به زیر سطحی معیّن، سبب کاهش مالیات دریافتی و یا بخشودگی مالیاتی می‌شود. بعضی از دولت‌ها از سیاست‌های مالیاتی به‌منزله ابزاری برای تشویق تولید و صادرات استفاده می‌کنند. تاریخ وصول مالیات به گذشته‌های دور بازمی‌گردد و تحول و تکامل آن تا امروز مراحل گوناگون را پشت سر گذاشته است. نخستین مالیاتی که اخذ می‌شد، مالیات سرانه بود. مالیات ارضی با رونق‌گرفتن کشاورزی وضع شد و پس از آن بازرگانی و کسب و کار از ممرهای درآمد مالیاتی دولت‌ها شد. مالیات بردرآمد و ارث حاصل تکامل جوامع صنعتی شده است. در ایران هخامنشی هریک از استان‌ها طبق منابع و توانایی خود هر سال مبلغی معیّن و نقدی و قسمتی هم جنس، مانند مواد غذایی و اسب و گله به دولت مرکزی می‌دادند، بر باغ‌ها و کشتزارها و معادن و تجارت نیز عوارضی تعلق می‌گرفت. در دورۀ اشکانی بیشتر درآمد دولت از مالیات بر بازرگانی پررونق جادۀ ابریشم حاصل می‌شد. در دوران ساسانی مالیات ارضی و سرانه معمول بود و خسرو انوشیروان اصلاحات مهمی در میزان و نوع دریافت مالیات انجام داد. تا قبل از مشروطیت انواع و اقسام مالیات و عوارض از قبیل مالیات احشام و اغنام، مالیات اصناف، مالیات مراتع، مالیات ایلات، مالیات سرانه و چندین نوع مالیات دیگر اخذ می‌شد. اولین قانون مالیات بردرآمد، به نام قانون مالیات بر شرکت‌ها و تجارت در ۱۳۰۹ش وضع و در ۱۳۱۲ کامل‌تر شد. قانون مالیات‌های مستقیم، در سال ۱۳۴۵ش به تصویب رسید. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران قانونی به همین نام در ۱۳۶۶ش از تصویب مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان گذشت و در ۱۳۷۱ش قانون اصلاح موادی از قانون مالیات‌های مستقیم تصویب و اجرایی شد.