طغرایی، حسین بن علی (اصفهان ۴۵۳ـ۵۱۴ق)
طُغرائی، حسین بن علی (اصفهان ۴۵۳ـ۵۱۴ق)
شاعر، عالم و رجل سیاسی عرب‌زبان ایرانی، وزیر امیرمسعود سلجوقی در موصل. به‌سبب اشتغال در منصب طغرانویسی به طغرائی شهرت یافت. معین‌الملک، او را به خواجه نظام‌الملک معرفی کرد و طغرائی از مقربان خواجه شد و در قصایدی آنان را مدح گفت. در عهد ملک‌شاه و محمّد، سلاطین سلجوقی، به مناصب مهم، از‌جمله منجّمی دربار، رسید و صاحب دیوان طغری و انشا شد (۵۰۵ق). پس از مرگ سلطان محمد به وزارت پسرش، مسعود، رسید (۵۱۳ق). سپس، در نبرد میان سلطان محمود و سلطان مسعود سلجوقی در همدان شرکت کرد (۵۱۴ق) و اسیر شد و به‌فرمان سلطان محمود، به‌جرم الحاد، به‌قتل رسید. شاهکار طغرائی، قصیدۀ لامیّة‌العَجَم، که تعریض به تباهی اوضاع زمانه دارد، تحسین‌ها برانگیخته و صَفَدی آن را واژه به واژه شرح و تفسیر کرده است. این قصیده در قرن ۱۷م به چند زبان اروپایی ترجمه شد. نثر طغرائی استادانه است. تألیفاتی هم در فن کیمیاگری دارد که از مهم‌ترین آن‌ها است: مفاتیح‌الرحمه؛ مصابیح‌الحکمه؛ تراکیب‌الانوار؛ ذات‌الفوائد؛ حقایق‌الاستشهادات. دیوان اشعار طغرائی چاپ شده است (استانبول، ۱۳۰۰ق).