نظریه ادبی

نظریۀ ادبی (literary theory)
روشی منسجم و نظام‌مند برای بررسی و مطالعۀ متون ادبی براساس دیدگاهی خاص. نظریه‌های ادبی بر مبنای مجرای ارتباطی و نقش‌های زبانی طبقه‌بندی‌های مختلفی دارند که از مهم‌ترین آن‌هاست: نظریه‌های ادبی مارکسیستی که با تأکید بر موضوع پیام به بررسی اثر ادبی می‌پردازند و بافت اجتماعی و تاریخی‌ای را اساس مطالعات خود قرار می‌دهند که اثر ادبی در آن خلق شده است؛ نظریه‌های ادبی فورمالیست که به ماهیت پیام اثر ادبی، مستقل از شرایط نویسنده، خواننده یا بافت تاریخی و اجتماعی توجه دارند؛ نظریه‌های ادبی ساخت‌گرا در آن‌ها به‌سبب تأکید بر رمز و نقش فرازبانی زبان، بیشترین توجه به چگونگی کاربرد زبان در القای معنی معطوف شده است؛ نظریه‌های ادبی رمانتیک که بر ذهن و زندگی نویسنده تأکید دارند و با توجه به شرایط و تجربیات و ذهنیات نویسنده به نقد و بررسی اثر ادبی می‌پردازند؛ نظریۀ ادبی خواننده‌مدار که بر تجربۀ خواننده تأکید دارد و تأثیری را که از طریق اثر ادبی در خواننده پدید می‌آید نقد و تحلیل می‌کند. گفتنی است هریک از این نظریه‌های ادبی دیگر ابعاد ارتباط ادبی را نادیده نمی‌گیرند، و صرف تأکید بر یک جنبۀ ارتباطی، دلیل بر ردّ ابعاد دیگر نیست.