کاغذسازی

کاغذسازی

کاغذ نوعی بافته گیاهی است، ورقه‌ای نازک که از خمیرکردن خرده‌های مواد گیاهی، مانند پوست و چوب درخت، پارچه، و پنبه ساخته می‌شود؛ الیاف گیاهی در روند تولید از هم جدا و سپس در مرحلۀ تولیدِ خمیر به‌هم فشرده می‌شوند و مادۀ کاغذ را تشکیل می‌دهند. تولید کاغذ چهار مرحله دارد: خردکردن چوب، خمیرکردن، شست‌وشو و خشک‌کردن، و فشردن. اولین‌بار چینی‌ها کاغذ را، در ۱۰۵م، ساختند. عرب‌‌ها شیوۀ تهیۀ کاغذ را از اسیران چینی در جنگ سمرقند آموختند و با خود به اروپا بردند. در قرن ۱۱م کاغذسازی به اسپانیا و بعد به بیزانس و سپس به دیگر مناطق اروپا راه یافت. ایرانیان کاغذسازی را از چینیان آموختند و قبل از آن بر روی سنگ، گِلِ پخته، استخوان، کتان، پوست آهو، و پوست گاو و گوسفند می‌نوشتند. در ایران قدیم، نخست قطعات پنبه، پارچه، کهنه، و تراشه‌های چوب و گونی را جمع‌آوری می‌کردند، در دستمال بزرگی می‌بستند و در آب می‌انداختند. فردی کنار ظرف آب می‌نشست و با پارو آب را به‌هم می‌زد. استادکار قالبی چارچوب را در حوض می‌کرد که خمیر در آن قرار می‌گرفت و آب‌ها از کفِ قالب حصیری خارج می‌شد. چهار دسته از این خمیرهای قالبی را روی هم بر روی سنگ صاف می‌نهادند، بعد یک قطعه تختۀ محکم روی آن‌ها می‌گذاشتند و پا می‌زدند تا آخرین قطرات آب از مغز خمیر کاغذی خارج شود؛ آن‌گاه، هر دسته را در برابر آفتاب می‌نهادند تا خشک شود؛ در آخر، هر دو رویۀ کاغذ را چسب می‌زدند تا صاف و براق شود. کاغذی که از این خمیر به‌دست می‌آمد سفید نبود، و جنس آن ضخیم بود. در گذشته نام‌گذاری کاغذهایی که در ایران تولید می‌شد، براساس نام فرد سازنده یا صاحب کاغذسازی یا نام شهری بود که کاغذ در آن ساخته می‌شد؛ قطع کاغذ نیز بیشتر وابسته به قطع کتاب بود. امروز، با ورود ماشین‌آلات کاغذسازی، تهیۀ کاغذ دست‌ساز بسیار کم شده است. کارخانۀ کاغذ پارس، در هفت‌تپۀ خوزستان، از تفالۀ نیشکر، کاغذ چاپ و تحریر تولید می‌کند. اکنون طرح ایجاد کارخانه‌هایی برای تولید کاغذ از مواد بازیافتی نیز در دست بررسی است.