علوم اجتماعی

علوم اجتماعی (social science)

مجموعه‌ای از رشته‌های دانشگاهی، با هدفِ مطالعه در خصوصِ چگونگی رفتار و اعمال افراد و گروه‌ها و دلایل آن‌ها. این اصطلاح را اوگوست کنت در قرن ۱۹ وضع کرد. علوم اجتماعی در دانشگاه‌ها عموماً مشتمل‌اند بر جامعه‌شناسی، اقتصاد، انسان‌شناسی، علوم سیاسی و روان‌شناسی. اندیشۀ غربیان دربارۀ جامعه از عقاید و افکار نظریه‌پردازانی چون افلاطون، ارسطو، ماکیاولی، روسو، هابز و لاک متأثر بوده است. اما مطالعۀ جامعه به دورۀ مهم فکری در قرن ۱۸ موسوم به روشنگری، انقلاب‌های صنعتی و سیاسی قرن‌های ۱۸ و ۱۹ و نیز به فلسفۀ اخلاقی پوزیتیویسم (اثبات‌گرایی) باز می‌گردد. اوگوست کنت کوشید علم مطالعۀ جامعه را به‌منزلۀ یکی از رشته‌های علوم دقیقه بنیاد نهد که مانند علوم طبیعی قابلیت پیش‌بینی داشته باشد، اما این علم با علومی چون تاریخ، جغرافیا، حقوق، فلسفه و زیست‌شناسی مشترکات زیادی دارد. اگرچه متفکرانی چون مارکس کوشیدند که به کمک نظریه‌ای فراگیر، مطالعۀ جامعه را از زوایای مختلف آن میسر کنند، تاکنون هیچ نظریه‌ای همچون نظریه‌های آلبرت اینشتین در فیزیک و چارلز داروین در زیست‌شناسی، در علوم اجتماعی صورت‌بندی نشده است. این که آیا مطالعه دربارۀ مردم، می‌تواند یا باید قالبی علمی (به مفهوم علوم طبیعی) داشته باشد، از جمله مناقشه‌های دوران معاصر بوده است.

 

---