ساردیس
سارْدیس (Sardis)
(یا: سارد) شهری باستانی در آناتولی[۱]، پایتخت پادشاهی لیدیه[۲]. این شهر، که در نزدیکی محل تقاطع راه‌های مهم تجاری قرار داشت، تا صدها سال مرکز سیاسی مهم و نیز نخستین شهری بود که در آن سکه‌های طلا و نقره ضرب شد. در ۵۴۶پ‌م کوروش کبیر آن را فتح کرد و پس از برانداختن پادشاهی لودیه خود را شاهنشاه پارس نامید. در ۴۹۸پ‌م اهالی ایونی[۳] در شورشی برضد حکومت ایران آن را به‌آتش کشیدند. در جنگ‌های داریوش اول هخامنشی با یونانیان، ارگ معروف شهر آتش زده شد و سپس، خشایار به انتقام ارگ سارد، ارگ آتن (آکروپل) را سوزاند. پس از حملۀ داریوش در ۴۹۰پ‌م به یونان، ساردیس بخشی از امپراتوری اسکندر کبیر شد؛ پس از مرگ اسکندر ضمیمۀ امپراتوری سلوکی شد. از ۱۳۳پ‌م بخشی از امپراتوری روم شد و امپراتور دیوکلتیانوس[۴] آن را پایتخت ایالت لیدیا کرد. ساردیس، در حکم کانون قدیم مسیحیت، دارای یکی از «هفت کلیسایی» بود که در کتاب مکاشفات عهد جدید از آن یاد شده است. سارد را در اصل فریگیان (فریژیان) ساخته بودند. دیگر شهرها عبارت‌اند از اِفِسوس[۵]، ازمیر[۶]، پرگامون[۷]، فیلادلفیا، لائودیکه[۸] (لاذقیه، در دورۀ رومیان به نام لائودیکئا آدماره رونق داشت)، و تیاتیرا[۹]. آبادی صرت، در ۵۶کیلومتری شمال شرقی ازمیر، در ترکیه، در محل ساردیس ساخته شده است.