گینه نو
گینۀ نو (New Guinea)
جزیره‌ای در جنوب غربی اقیانوس آرام، در شمال استرالیا، شامل پاپوآ گینۀ نو[۱] و استان اندونزیایی ایریان جایا[۲]، با ۸۸۵,۷۸۰ کیلومتر مربع مساحت. ایریان غربی[۳]، که از ۱۸۲۸ بخشی از کمپانی هند شرقی هلند[۴] بود، در ۱۹۶۳ از سوی سازمان ملل متحد[۵] به اندونزی واگذار شد و در ۱۹۷۳ ایریان جایا (ایریان پیروز[۶]) نام گرفت. پرتغالی‌ها در ۱۵۴۶ این جزیره را گینۀ نو نامیدند. هلند بخش‌هایی از غرب این جزیره را در قرن ۱۸ اشغال کرد. در ۱۸۸۴، ناحیۀ پاپوآ، در ساحل جنوب شرقی، تحت‌الحمایۀ بریتانیا اعلام شد و در همان سال، آلمان منطقۀ شمال شرقی گینۀ نو را تصاحب کرد. سرزمین تحت‌الحمایۀ آلمان‌ها از ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۱ تحت کنترل استرالیا درآمد و به‌عنوان سرزمین تحت قیمومت بریتانیا اداره می‌شد تا این‌که پاپوآ و گینۀ نو به‌تدریج در فاصلۀ سال‌های ۱۹۴۵ و ۱۹۴۹ با یکدیگر ادغام شدند (این جزیره در جنگ جهانی دوم به اشغال ژاپن درآمد). پاپوآ و گینۀ نو مشترکاً در ۱۹۷۵ با نام پاپوآ گینۀ نو استقلال یافتند. پس از استقلال اندونزی در ۱۹۴۹، هلند کنترل نیمۀ غربی جزیره (ایریان غربی) را حفظ کرد، اما سرانجام مجبور شد مسئولیت ادارۀ آن را در ۱۹۶۳ به اندونزی واگذار کند. تنش بین پاپوآ گینۀ نو و اندونزی، در نتیجۀ حوادث متعدد مرزی بین سربازان اندونزیایی و چریک‌های جدایی‌طلب ایریان، تشدید شد. همزمان، آوارگان زیادی از ایریان جایا با گریز به سمت شرق وارد پاپوآ گینۀ نو شده‌اند. تنگۀ تورس[۷] گینۀ نو را از استرالیا جدا می‌کند. این جزیره شامل ارتفاعات مرکزی پهناوری است که از آن شبه‌جزیره‌هایی به سمت غرب و جنوب شرقی پدید آمده‌اند. عارضه‌های مهم آن عبارت‌اند از خلیج پاپوآ[۸]، در جنوب شرقی، و گیلوینک[۹] (یا خلیج ایریان[۱۰])، در شمال غربی. رشته‌کوه‌هایی به طول ۲,۴۱۴ کیلومتر، در سراسر طول جزیره امتداد دارند. آب و هوای گینۀ نو در مناطق ساحلی مرطوب، ولی در ارتفاعات معتدل است و به استثنای بندر مورزبی[۱۱]، باران‌های شدید در آن می‌بارد. کوپرا، کائوچو، قهوه، و الیاف در این جزیره تولید می‌شود، و منابع طبیعی آن شامل طلا و نفت است. فراورده‌های جنگل‌های انبوه بارانی عبارت‌اند از نارگیل، نخل ساگو، نخل هندی، آبنوس، چوب صندل، کائوچو، سدر، و کازوارینا. جنگل‌های بارانی زیستگاه گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری است که بسیاری از آن‌ها بومی‌اند. اقوام بومی منطقه ملانزیایی[۱۲]اند و در ارتفاعات تعدادی از پیگمی‌ها[۱۳] زندگی می‌کنند.