ناواهو
ناواهو (Navajo)
(تِنا ناواهو[۱] یا: ناواجو؛ به‌‌معنی «مزرعۀ بزرگ») دومین گروه بزرگ از قبایل سرخ‌پوست امریکایی با جمعیتی نزدیک به ۲۲۰هزار تن (۱۹۹۰) ساکن در آریزونا، نیومکزیکو و یوتا. با قوم آپاچی[۲] ارتباط دارند و به زبانی آتابَسکی[۳]، که به خانوادۀ زبانی نا ـ دنه[۴] تعلق دارد، سخن می‌گویند. از دیرباز کشاورز بودند، اگرچه بسیاری از آن‌ها امروزه گوسفند پرورش می‌دهند و این کار را از اسپانیایی‌ها آموختند. آن‌ها به داشتن مهارت‌های هنری شهرت دارند و بخشی از درآمد خود را نیز از گردشگری (توریسم)[۵]، فروش سفالینه‌های نقاشی‌شده، بافتن قالی و پتو و ساختن جواهرات از نقره و فیروزه به‌دست می‌آورند. در حدود ۱۰۰۰م ناواهوها از کانادا به جنوب غربی امریکا مهاجرت کردند. در آن‌جا زیر نفوذ سرخ‌پوستان پوئبلو[۶]ی (روستانشین) مکزیکو قرار گرفتند و از آن‌ها کشت ذرت را آموختند. ناواهوها فاقد سازمان سیاسی تمرکزیافته بودند و به دسته‌هایی کوچک بر پایۀ خویشاوندی و زیر رهبری یک رئیس تقسیم می‌شدند. در اسطوره‌های بنیادین ناواهو روایت شده است که چگونه نخستین مردم از دنیای زیرزمینی سربرآورده‌اند و اسطوره‌های متعدد دیگری توجیهاتی برای مناسک آن‌ها فراهم آورده است. دامنۀ مناسک دینی آن‌ها از مناسکی ساده که افراد آن را اجرا می‌کنند تا مناسک شفابخش پیچیده‌ای متغیر است که نیاز به دخالت افراد متخصص و گاه هزاران تن از مردم دارد. برخی دیگر از مناسک آن‌ها متضمن نقاشی‌های ظریف و استادانه‌ای با شن است که آنان در این زمینه شهرت دارند. حملات متعدد ناواهوها به مهاجران سفیدپوست سبب شد که کیت کارسون[۷] و نیروی نظامی امریکا در ۱۸۶۳ به آن‌ها یورش آورند. در این یورش‌ها تعداد زیادی از آن‌ها دستگیر و زندانی شدند تا آن که در ۱۸۶۸ حفاظت‌گاهی برای آن‌ها تأسیس شد. این حفاظت‌گاه، که بزرگ‌ترین حفاظت‌گاه امریکا است و مساحتی برابر با ۶۵ هزار کیلومتر مربع دارد، عمدتاً در بخش شمال شرقی آریزونا واقع شده است، اما تا بخش شمال غربی نیومکزیکو و جنوب شرقی یوتا نیز گسترش یافته است. این حفاظت‌گاه به‌حدی خشک است که تأمین نیازهای کل جمعیت سرخ‌پوستان ناواهو از طریق آن میسّر نیست و بسیاری از افراد این قوم امروزه به‌صورت کارگران موقت در شهرهای مختلف امریکا به کار مشغولند. استخراج اندکی اورانیوم و گاز طبیعی در حفاظت‌گاه آن‌ها درآمد زیادی برای قبیله به‌همراه داشت. ناواهوها خود را دینه[۸] (مردم) می‌نامند.