قاید

قائِد (اخترشناسی)(Alkaid)

قائِد

(یا: قائِد بنات‌النعش؛ اِتا دُب اکبر) یکی از هفت ستارۀ «هفت‌اورنگ مِهین»، در صورت فلکی دب اکبر. نام آن برگرفته از عبارتی عربی به معنی «جلودارِ دخترانِ تابوت» مسلمانان یا عزاداران رئیس قبیله است. این نام احتمالاً به صورت فلکی قدیمی مسلمانان اشاره دارد. قائد آخرین ستارۀ انتهای دُم دُب اکبر است. بیشتر ستاره‌های هفت‌اورنگ مهین در همۀ شب‌های سال از بیشتر نقاط نیمکرۀ شمالی زمین دیده می‌شوند. این ستاره‌ها را می‌توان در حال دور زدن ظاهری قطب شمال آسمانی دید. قطب شمال آسمانی نقطه‌ای در آسمان است که به نظر می‌رسد ستاره‌های نیمکرۀ شمالی تقریباً بر گرد آن می‌گردند. از آن‌جا که این ستاره‌ها قطب شمال آسمان را دور می‌زنند که با ستارۀ شمالی (جُدَی) مشخص می‌شود، ستاره‌های پیراقطبی شمالی نام گرفته‌اند. با این‌همه، برای ناظرینی که در عرض‌های جنوبی‌تر از ۴۲ درجه شمالی زمین قرار دارند، چند ستارۀ انتهای دُم دب اکبر، ازجمله قائد، پیراقطبی محسوب نمی‌شوند و در اواخر پاییز و اوایل زمستان، در پایین افق شمالی قرار می‌گیرند. ستاره‌هایی نظیر قائد، که با چشم غیرمسلح دیده می‌شوند، به کهکشان راه شیری تعلق دارند و بیشتر آن‌ها بسیار درخشان یا به‌نسبت نزدیک‌اند. قائد با ۱۴۰ سال نوری فاصله از منظومۀ خورشیدی، نسبتاً به زمین نزدیک است. برای مقایسه، فاصلۀ دورترین ستاره‌هایی که به آسانی دیده می‌شوند به بیش از ۵هزار سال نوری می‌رسد. درخشش ذاتی یا کل برون‌داد نوری قائد برابر قدر مطلق منهای ۱.۳ است. قدر مطلق ستاره‌های درخشان کم و حتی منفی است. چنین قدری حدوداً ۳۰۰برابر برون‌داد نور خورشید است. قائد در آسمان شبِ زمین، با قدر ظاهری ۱.۸۶ می‌درخشد و یکی از ۵۰ ستارۀ درخشان از منظر زمین است. قدر ظاهری میزان درخشش ستاره از دید ناظر زمینی است. دمای سطحی قائد ۱۸هزار درجۀ سلسیوس و حدوداً سه برابر گرم‌تر از سطح خورشید است. این دما ستاره را به رنگ آبی ـ سفید درآورده است. قطر آن حدود ۴ تا ۷میلیون کیلومتر و تقریباً سه تا پنج برابر قطر خورشید است. اخترشناسان با توجه به ترکیب، اندازه، و سایر مشخصات، قائد را در ردۀ ستاره‌های رشتۀ اصلی قرار می‌دهند، به آن معنا که در نخستین و طولانی‌ترین مرحلۀ عمرش، مرحلۀ هیدروژن‌سوزی، قرار دارد.

 

---