اوکراین

اوکراین
نام فارسی	اوکْراین
نام لاتین	Ukraine
نظام سیاسی	جمهوری چند حزبی با یک نهاد قانون‌گذاری
جمعیت	45,706,126 نفر
موقعیت	اروپای شرقی
پایتخت	کیِف
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع)	75.7
رشد سالانه (درصد)	0.8ـ
شهرهای اصلی	کِیف، خارکوف، دنیپروپتروفسک، دونتسک، اودسا، زاپاریژیه، لویف، کریویریک، ماریوپول، لوهانسک
زبان	اوکراینی‌
دین	مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع)	603700

اوکْراین (Ukraine)

اوکْراين

اوکْراين

موقعیت. جمهوری اوکراین در اروپای شرقی و در ساحل شمالی دریای آزوف و دریای سیاه جای دارد. کشور بلاروس (روسیۀ سفید) از شمال، روسیه از شمال شرقی و شرق، دریای آزوف و دریای سیاه از جنوب، مولداوی و رومانی از جنوب غربی، و مجارستان، اسلوواکی، و لهستان از غرب آن را در میان گرفته‌اند. این کشور ۶۰۳,۷۰۰ کیلومترمربع مساحت دارد و شهر کیِف پایتخت آن است.

سیمای طبیعی. اوکراین که از پرجمعیت‌ترین و پیشرفته‌ترین جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی پیشین است، استپ پهناور و نسبتاً همواری است که به‌وسیلۀ رودخانه‌هایی چون دنیپر، بوگ، دنیستر، اینگول، وُرسکلا، دونتس، تِتِرِف، دیسنا، پریپت، زبروچ و بسیاری رودهای دیگر قطع و زهکشی شده است. تپه‌های دونتس که حوضۀ معدنی و صنعتی دونتس را در خود جای داده است در شرق؛ فرابوم آزوف، با بلندی ۳۲۵ متر، در شمالِ دریای آزوف؛ کوه‌های کریمه، با بلندی ۱,۲۵۹ متر در شبه‌جزیرۀ کریمه؛ فرابوم دنیپر در نواحی مرکزی؛ تپه‌های والهینیا در مرزهای شمال غربی؛ و بالاخره کوه‌های کارپات در غرب، ناهمواری‌ها و برجستگی‌های مهم این سرزمین را تشکیل می‌دهند و بلندترین نقطۀ این کشور با نام کوه هووِرلا، با ارتفاع ۲,۰۶۱ متر، در غرب کشور و در ۳۵کیلومتری جنوب شرقی شهر لویف جای دارد. رودخانۀ دنیپر که سومین رود بزرگ قارۀ اروپا و بزرگ‌ترین رودخانۀ اوکراین است همراه با ریزاب‌های فراوان خود نواحی مرکزی کشور را مشروب می‌کند و پس از عبور از چند سد و تشکیل دریاچه‌های مصنوعی چندی مانند دریاچه‌های کیف، کانیف، کرِمنچوک، دنیپر، و کاخوفکا در ۱۵‌کیلومتری جنوب غربی شهر خرسون به دریای سیاه می‌ریزد. علاوه‌بر دریاچه‌های مزبور، حدود ۳هزار دریاچه و باتلاق که کلاً سه درصد از مساحت کشور را شامل می‌شوند، در این سرزمین وجود دارد. کرانه‌های جنوبی کشور را بریدگی‌ها و خورها و خلیج‌ها و شبه‌جزیره‌های متعددی تشکیل داده که دریای آزوف، شبه‌جزیرۀ کرچ، شبه‌جزیرۀ کریمه، خلیج کارکینیت، و دماغۀ تارخانکوت را از آن جمله باید محسوب داشت. کشور اوکراین، دومین کشور وسیع اروپا، پس از روسیه، از ۲۴ استان تشکیل شده و علاوه‌بر کِیف، خارکوف، دنیپروپتروفسک، دونتسک، اودسا، زاپاریژیه، لویف، کریویریک، ماریوپول، لوهانسک، و میکولایف ازجمله شهرهای مهم آن هستند. اوکراین دارای چهارفصل متمایز است؛ زمستان‌های آن سرد و پربرف و باران است و تابستان‌هایش گرم و آفتابی، و بهار و پاییزش ملایم و مطبوع است. نواحی جنوبی شبه‌جزیرۀ کریمه اقلیم مدیترانه‌ای دارد و میزان بارندگی آن از شمال به جنوب کاهش می‌یابد و در کوه‌های کارپات به بیشترین حد خود (۱,۵۰۰ میلی‌متر) می‌رسد. میانگین دمای شهر کیف در دی ماه ۶ـ درجۀ سانتی‌گراد و در تیر ماه بیست درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۵۵۴ میلی‌متر می‌رسد. بیشتر جنگل‌های اوکراین، که مساحتشان ۹.۲میلیون هکتار است، در جنوب و جنوب غربی و نیز در کوه‌های کارپات و کوه‌های کریمه قرار دارند و نواحی شمالی اغلب از باتلاق و بیشه‌زارهای پراکنده پوشیده است. دیگر نواحی را استپ‌های بدون درخت فرا گرفته و پوشش آن به گیاهان فصلی منحصر است و گوزن، آهو، گراز، خرسِ قهوه‌ای، گرگ، روباه، گوسفند، وحشی و انواع پرنده حیات‌وحش آن را تشکیل می‌دهند.

اقتصاد. هوای خوب، آب فراوان، و خاک مرغوب موسوم به چرنوزم (خاک سیاه) اوکراین پیشین را به انبار غلّه اتحاد جماهیر شوروی سابق مبدّل کرده بود و نیمی از نیازهای کشاورزی کشور پهناور شوروی را تأمین می‌کرد. این وضعیت هنوز کمابیش باقی است و غلّات، چغندرقند، پنبه، تنباکو، فرآورده‌های دامی و لبنی، و شیلات محصولات کشاورزی آن را تشکیل می‌دهند. معادن وسیع آهن، منگنز، زغال سنگ این کشور، به‌ویژه در حوضۀ دونتس، معروف است و ذخایر نفت و گاز ناحیۀ کارپات و کریمه و دونتس نیز درخور توجه است. تولید نفت خام اوکراین سالانه حدود ۴میلیون تن و گاز طبیعی آن حدود ۱۷میلیارد متر مکعب است و ذخیرۀ گاز طبیعی آن رقمی برابر ۱,۱۲۰میلیارد متر مکعب را نشان می‌دهد. تولید نیروی الکتریسیتۀ این کشور ۱۸۰میلیارد کیلو وات ساعت است و سرانۀ مصرفی آن به ۲,۳۶۰ کیلووات ساعت می‌رسد. تولید فولاد خام، شمش و ورق‌های آهن و فلزات دیگر، سیمان، کود، شکر، الیاف مصنوعی، سیگار، کفش، یخچال و فریزر، خودرو، هواپیما، و تراکتور بخشی از فعالیت‌های صنعتی آن را تشکیل می‌دهند.

حکومت و سیاست. نوع حکومت اوکراین جمهوری چند حزبی با یک نهاد قانون‌گذاری است. پارلمان آن با نام شورای عالی از ۴۵۰ عضو منتخب مردم تشکیل شده است که برای یک دورۀ چهار ساله انتخاب می‌شوند. رئیس‌جمهور در رأس امور قرار دارد و دورۀ ریاست‌جمهوری پنج سال است.

مردم و تاریخ. جمعیت اوکراین حدود ۴۵,۷۰۶,۱۲۶ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۷۵.۷ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۰.۸ـ درصد است و اوکراینی‌ها ۷۳ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. اکثر مردم آن مسیحی‌اند و ۶۷.۲ درصدشان در شهرها زندگی می‌کنند و زبان رسمی آنان اوکراینی‌ است. میانگین امید به زندگی در اوکراین ۷۰ سال است و ۹۹.۶ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. اوکراین از قرن ۴م مسکن اسلاوها بوده است و شهر کیف در قرن ۹م ساخته شده است. شهر مزبور در قرن‌های ۱۰ تا ۱۱م پایتخت دولت قدرتمند وارانگیان بود و در قرن ۱۳م به تصرف تاتارها درآمد و تحت استیلای باتوخان مغول قرار گرفت. مغولان شبه‌جزیرۀ کریمه را تصرف کردند و خانات کریمه را برپا داشتند. همزمان بخشی از اوکراین به تصرف لهستان و لیتوانی درآمد. قزاق‌های اوکراینی، که حاصل آمیزش دهقانان اوکراینی با اقوام ترک‌ بودند، در ۱۶۴۸ علیه لهستان قیام کردند و با روسیه علیه لهستان متحد شدند. روس‌ها از این فرصت استفاده کردند و بر شهر کیف و حوضۀ دونتس استیلا یافتند. در ۱۷۷۲، اوکراین غربی به تصرف اتریش درآمد ولی کیف و بخش اعظم اوکراین در تصرف روس‌ها باقی‌ماند. با سقوط روسیۀ تزاری، در ۱۹۱۷، و روی کارآمدن بلشویک‌ها، در ۱۹۲۲، این سرزمین با نام جمهوری سوسیالیستی اوکراین به یکی از جمهوری‌های تشکیل دهندۀ اتحاد جماهیر شوروی مبدّل شد. ایجاد فضای باز سیاسی از سوی میخائیل گورباچف، به انحلال حزب کمونیست اوکراین در ۱۹۹۱ انجامید؛ و کشور در ۲۴ اوت ۱۹۹۱ استقلال خود را اعلام کرد و به جامعۀ کشورهای مستقل مشترک‌المنافع پیوست.

---