بنی اهدل
بنی اَهدل
خاندانی مشهور به علم و تصوف در یمن. این خاندان منسوب به نیای آن، علی بن عمر اهدل (متوفای 1210 یا 1212) است. جد اهدل، محمد بن سلیمان، در اوایل قرن ششم هجری (دوازدهم میلادی) از بصره به یمن رفت و حوالی سال 1145 میلادی (540 هجری) درگذشت. اهدل آوازه‌ای بلند در تصوف داشته و صوفیانی چون ابوالغیث بن جمیل و احمد بن الجعد از شاگردان او بوده‌اند. همچنین او با شیخ محمد بن حسین البجلی (متوفای 1124م) و محمد بن محمد الحکی و ابن افلح در زبید هم‌صحبت بوده است. علی بن عمر با طریقت صوفیه‌ی گیلانیه که منسوب به عبدالقادر گیلانی (1077-1166م) است ارتباط عمیقی داشت و از طریق یکی از شیوخ گیلانیه (به نام شیخ علی الحداد) یا خود گیلانی به سلک این طریقت در آمد. از قرن هفتم هجری (سیزدهم میلادی) خاندان اهدل جایگاه بلندی در تاریخ یمن یافته است. افراد این خاندان از این پس در مناطق مختلف منطقه‌ی تهامه‌ی یمن (مانند زیدیه، منیره، مراوعه و دریهمی) پراکنده شدند و در سایر بلاد امتداد یافتند و به حبشه، سومالی، کنیا، سوریه، اردن، پاکستان و هند هم رسیدند. این خاندان تأثیر شگرفی در نشر و گسترش مذهب شافعی و مذاهب صوفیه (به ویژه طریقت احمدیه) در یمن و شرق افریقا داشته است. برخی مطالعات قدیمی، خروج جد خاندان اهدل (محمد بن سلیمان) را از عراق همراه با پسرعمویش (احمد بن عیسی المهاجر) در سال 929م و مرتبط با دوره‌ی گسترش قرامطه در بحرین، قصیم، احساء و جنوب عراق می‌دانند، اما پژوهش‌های اخیر تأکید می‌کند که جد اهدل در دوره‌ی متأخر (اوائل قرن 12م) به یمن رفته است. اهدل، خود، از اقطاب صوفیه در یمن به شمار می‌آید. شیخ المورخین یمن، الجندی، صفحاتی از کتاب ارزشمندش، السلوک فی طبقات العلماء و الملوک، را به این خاندان اختصاص داده؛ به آمدن جد این خاندان، شیخ علی بن عمر اهدل، از عراق به یمن اشاره کرده، ولی تاریخ آن را ذکر نکرده است. از دیگر بزرگان این خاندان به حسین بن عبدالرحمن بن محمد بن علی ابی بکر بن الشیخ علی بن عمر الاهدل (معروف به بدر حسین)، مفسر و از مشایخ طریقت قادریه در یمن باید اشاره کرد.