اکلیل
اکلیل (کتاب)
کتابی درباره‌ی یمن پیش از اسلام، تألیف ابومحمد حسن بن احمد همدانی. این کتاب که به گواهی پژوهشگران، دانشنامه‌ای درباره‌ی تمدن یمن پیش از اسلام است از ده بخش تشکیل می‌شده که از علوم اخبار و آثار و انساب تا علوم لغت را در بر می‌گرفته. علی بن یوسف قفطی (1172-1248) در کتاب انباه الروة به این نکته اشاره دارد که توانسته بخش‌هایی پراکنده از آن را که به یمن رسیده است ببیند؛ بخش‌های اول، چهارم، ششم و دهم. از عصر قفطی تاکنون نیز جز همین بخش‌ها چیز دیگری از اکلیل کشف نشده، با این حال گزارشی اجمالی از همه‌ی بخش‌های این دانشنامه در جلد دوم آمده که در دسترس است.
معرفی مختصر بخش‌های کتاب:
بخش نخست- درباره مبدأ آفرینش و ریشه‌های انساب و نسب مالک بن حِمیر. نخستین کسی که به نشر این بخش از کتاب اقدام کرد اوسکار لوفگون، محقق سوئدی، است که در سال 1954 تقریباً ثلث کتاب را در شهر ابسالا منتشر کرد و پس از وی، قاضی محمد بن علی اکوع در 1966 به تحقیق و نشر کامل آن پرداخت.
بخش دوم- در باب نسب فرزندان همیسع بن حِمیر و اخبار نادر آنان. قاضی محمد بن علی اکوع در 1966 به تحقیق و انتشار آن همت گماشت.
بخش سوم- در فضایل قحطان و مناقب یمن. این بخش هنوز مفقود است.
بخش چهارم- در سیره‌ی حاکمان قدیم یمن تا زمان تُبّع یمانی ابی کرب بن سعد.
بخش هفتم- در باب اخبار باطل و حکایت‌های محال و افسانه‌ها.
بخش هشتم- درباره‌ی کاخ‌ها، گورستان‌ها، نقش و نگارها و گورنوشته‌ها. این بخش پر است از اخبار مربوط به گنج‌های مدفون و فلزات درون قبرها. نخستین‌بار انستاس کرملی در 1931 این بخش را به طور کامل تصحیح و منتشر کرد. سپس نبیه فارس در سال 1938 با افزودن تحقیقاتش آن را به انگلیسی ترجمه کرد.
بخش نهم- حاوی امثال و حکم قوم حِمیر به زبان حِمیری. این بخش نیز مفقود است.
بخش دهم- در باب انساب و مشاهیر همدان و اخبار برگزیده‌ی آن. محیی‌الدین خطیب این بخش را در 1949 در قاهره منتشر کرد.