اراضی مفتوح عنوه

اراضی مَفتوحٌ عَنْوه

به زمین‌‌هایی گویند که به زور و غلبه، با جهاد مسلحانه، از سوی مسلمانان فتح شده‌اند. گاه به این زمین‌ها «اراضی خراجیّه» نیز می‌گویند. «عَنْوه» در لغت به معنی خضوع و تذلّل است، لکن در این‌جا منظور از آن، قهر و غلبه است. این اراضی، بر دو قسم است: آباد و میته (خراب). میته، از انفال است. اما دربارک قسمت‌های آباد اراضی مفتوح عنوه، دو نظر وجود دارد: ۱. این اراضی، ملک مسلمانان است. امام (ع) آن را میان مسلمانان، چه آنان که در جنگ بوده و چه نبوده‌اند، به‌طور مساوی تقسیم می‌کند؛ ۲. این اراضی، فَیء و مال عموم مسلمانان است. صاحبان آن‌ها باید خراج بپردازند. درآمد حاصل از این زمین‌ها، که از خراج گرد می‌آید، بین مسلمانان تقسیم می‌شود. بسیاری از فقیهان عقیده دارند که خرید، فروش، بخشش، وقف، رهن، ارث و سایر تصرفات مالکانه در اراضی مفتوح عنوه جایز نیست. چنانچه صاحبان زمین‌های مفتوح عنوه اسلام بیاورند، زمین به آن‌ها سپرده می‌شود و فقط باید خراج بدهند. دربارک این‌که مسلمانان در مقابل تحویل زمین، باید خراج یا خمس یا چیز دیگری را به سایر عناوین بپردازند، اختلاف نظر وجود دارد. تصرف در اراضی مفتوح عنوه بدون اذن امام (ع) جایز نیست. درآمد حاصل شده از اراضی مفتوح عنوه در مصالح مسلمانان خرج می‌شود. در تعیین اراضی مفتوح عنوه، درباره زمین‌های عراق که در زمان خلیفک دوم فتح شد، گویا اتفاق نظر وجود دارد. اما دربارک زمین‌های مکّه، شام، مصر، ایران و سایر بلاد مفتوحک اسلامی، فقیهان اسلامی، هم‌نظر نیستند.