ارامنه سینمای ایران
ارامنۀ سینِمای ایران
آوانس اوگانیانس نخستین فیلم‌ساز ارمنی بود که کوشش‌های بنیادینی برای پایه‌ریزی و آموزش اصول علمی سینما انجام داد. با مدرسۀ آرتیستی سینما (۱۳۰۹ش)، به پرورش بازیگر پرداخت و نخستین فیلم سینمای ایران را با نام آبی و رابی (۱۳۰۹) ساخت. پس از او هنرمندان ارمنی دیگر نقش عمیق و شگرفی در تحول اصول فنی سینما ایفا کردند، و کارگردانی، فیلم‌برداری، دوبلۀ فیلم، بازیگری، چاپ و لابراتوار و امور فنی صدا را متحول ساختند. سرشناس‌ترین آنان عبارت‌اند از کارگردان‌ها: آوانس اوگانیانس، ساموئل خاچیکیان، آربی آوانسیان، آراماییس آقامالیان، سروژ آزاریان، حکمت آقانیکیان، روبرت اکهارت، برادران میناسیان (سلیمان و هراند)، موشق سارواریان و واروژ کریم‌مسیحی. فیلم‌بردارها: واهاک وارطانیان، پطروس پالیان، سلیمان میناسیان، آراکل باباخانیان، و هراند کاراپتیان. تهیه‌کننده‌ها: ژوزف واعظیان، ساناسار خاچاطوریان، بابگن آودیسیان، واهان طرپانچیان، و روبیک زادوریان. بانیان استودیوهای فنی: واهان طرپانچیان (استودیو البرز)، روبیک زادوریان (استودیو شهاب)، موشق سارواریان (سروری فیلم)، آلکس آقابابیان (داریوش فیلم و استودیوی دوبلاژ در ایتالیا)، ژوزف واعظیان (آژیر فیلم)، ساناسار خاچاطوریان (دیانا فیلم)، بابگن آودیسیان (تهران ـ شهرستان فیلم)، وانیک و هانریک آودیسیان (شاهین فیلم) و سلیمان و هراند میناسیان (چاپلین فیلم). عوامل فنی: واهان بیجانیان و اَلکساندر بیجانیان (چاپ و لابراتوار)، واهان چاپاریان (ضبط صدا)، گورگن سیمونی گریگوریان (تدوین‌گر، امور لابراتوار و ضبط صدا)، سورن خاچیکیان، روبیک منصوری، گارنیک یادگاریان، و واروژ کاراپتیان (صداگذاری، سینکرون، افکت و انتخاب موسیقی متن) و تیگران تومانیان (قطع نگاتیو و ساختن تیتراژ). بازیگران همچون آرمان هوسپیان، آسیا گوستانیان، ایرن زازیانس، گریگوری مارک، آپیک یوسفیان، مری آپیک، واهان آقامالیان، مانوول ماروتیان، هایک هوسپیان، آنیک شفرازیان، آنوش (آنوشاوان هاروتیونیان)، لُرتا هایراپتیان، آیلین ویگن (دردریان)، ماهایا پطروسیان، لوریک میناسیان، و ژانت وسکانیان. آهنگ‌سازان و سازندگان موسیقی متن: لوریس چکناواریان، واروژان هاخباندیان، آندره آرزومانیان، و هاملت میناسیان. انیماتورها: آراپیک باغداساریان و کریست کاراپتیان. طراحان پوستر و پلاکارد: ناپلئون سارواریان، میشا گیراگوسیان، هایک اجاقیان، و کریست هویان. و بالاخره بایستی از پانروژ (پایرور) گالستیان صاحب‌امتیاز مجلۀ ستاره سینما نام برد که با دوام‌ترین هفته‌نامۀ سینمایی را از دهۀ ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ انتشار داد.