تنگستان، قیام
تَنگِستان، قیام
جنبش سیاسی‌ـ نظامی مردم جنوب ایران برضد نیروهای انگلیسی در ۴ـ۱۲۹۳ش. با آغاز جنگ جهانی اول، علمای جنوب کشور، ازجمله بوشهر و برازجان به تبعیت از علمای شیعه عراق، فتاوای جهادی برضد انگلستان و روسیه صادر کردند. بهدنبال آن نیروهای مردمی تنگستان به رهبری رئیس علی دلواری به مواضع انگلیسی‌ها در بوشهر حمله کردند و چندین افسر و سرباز هندی را به‌‌قتل رساندند (تیر ۱۲۹۴). بهدنبال آن نیروهای انگلیسی به بوشهر حمله کرده و آن‌جا را به اشغال خود درآوردند و به بمباران و تخریب دلوار، کانون اصلی مبارزه پرداختند. نیروهای تنگستانی همراه با نیروهای دشتستانی به رهبری خالو حسین بردخونی در برابر یورش انگلیسی‌ها مقاومت کردند و آن‌ها را شکست دادند و بار دیگر به مواضع نظامی انگلستان در بوشهر حمله بردند و ضربات سختی بر آن‌ها وارد آوردند. در یکی از این حملات بود که رئیس علی دلواری به‌شهادت رسید. پس از آن قیام مردم جنوب با فتاوای جهاد علمای فارس برضد انگلیسی‌ها ادامه یافت و نیروهای مردمی دیگری به رهبری زائر خضرخان اَهرَمی و شیخ حسین چاکوتاهی به مبارزه علیه انگلیسی‌ها ادامه دادند. با متلاشی‌‌شدن کانون مقاومت در چاکوتاه و اَهرَم، کانون نبرد به منطقه دشتستان منتقل گردید و مبارزان دشتستانی به رهبری شیخ محمد حسین برازجانی و میرزا محمدخان غضنفر السلطنه برازجانی تا پایان جنگ جهانی به مبارزات خود ادامه دادند.