آمار و ثبت احوال
آمار و ثبت اَحوال (Statistics and civil registration)
تصویب‌نامۀ شهریور ۱۲۹۵ش مشتمل بر ۴۱ ماده راجع به آمار و ثبت احوال توسط هیئت وزراء، به تصویب رسید ولی تا نیمۀ اول ۱۲۹۷ش اجرا نشد. اولین‌بار در اول مهر ۱۲۹۷، به‌موجب تصویب‌نامۀ شمارۀ ۱۱۶۷ هیئت وزراء مقرراتی را برای ثبت احوال تدوین کرد که در تهران اجرا شد و به‌این‌ترتیب قدم اول برای تأسیس ادارۀ سجل احوال یا ادارۀ احصائیه برداشته شد؛ ثبت احوال تهران در همان سال در وزارت داخله (کشور) تأسیس شد و به‌تدریج در نقاط دیگر کشور توسعه یافت. از ۱۲۹۷ تا ۱۳۰۷ ادارۀ کل آمار در وزارت کشور قرار داشت، اما به‌موجب اعلان ۱۳۰۰، دایرۀ سجل احوال از ادارۀ تشکیلات نظمیه جدا و به ادارۀ بلدیه واگذار شد. در ۱۳۰۳ آیین‌نامه‌ای مفصل راجع به احصائیه و جمع‌آوری آمارهای گوناگون به تصویب هیئت وزیران رسید. در ۱۳۰۴ش اداره‌ای در وزارت داخله به نام احصائیه و سجل احوال تشکیل شد. قانون مصوب در خرداد همین سال مقرر کرد که از تاریخ تأسیس ادارۀ ثبت احوال در هر منطقه، تمام اتباع ایران باید شناسنامه بگیرند و به‌دنبال آن وزارت کشور اداراتی به نام ادارۀ سجل احوال در شهرستان‌ها دایر کرد و به صدور شناسنامه و ثبت وقایع پرداخت. اما اولین شناسنامه در ایران در ۱۲۹۷ و در بخش ۲ تهران به نام دکتر ولی‌الله نصر صادر شد. براساس قانون مصوب ۲۰ خرداد ۱۳۰۷ ادارۀ کل آمار و ثبت احوال تحت عنوان ادارۀ کل احصائیه و سجل احوال، تابع وزارت کشور، تأسیس شد و مستقلاً شروع به‌کار کرد. در ۱۳۱۴ نام این اداره به ادارۀ کل احصائیه و ثبت احوال تغییر یافت و در ۱۳۱۶ به ادارۀ آمار و ثبت احوال مبدل شد. در ۱۳۱۸ قانون سرشماری به تصویب مجلس شورای ملی رسید و از آن تاریخ تا ۱۳۲۰ در ۳۵ شهر سرشماری به‌عمل آمد و در ۱۳۳۷ وظایف ادارات آمار و ثبت احوال از یکدیگر تفکیک شد و تشکیلات ثبت احوال آن زمان، ادارۀ کل ثبت احوال نام گرفت. در ۱۳۱۹ قانون و آیین‌نامۀ ثبت احوال تهیه و ابلاغ شد و با عنوان ادارۀ کل آمار و ثبت احوال تغییر نام یافت.
در تیر ۱۳۵۵ قانون سازمان ثبت احوال کشور به تصویب رسید و فعالیت‌ها و شرح وظایف این سازمان در شکلی نوین آغاز شد و در ۱۳۶۳ مجلس شورای اسلامی در پاره‌ای از مواد قانون مذکور اصلاحاتی به‌عمل آورد.