هارمونیوم
هارْمونیوم (harmonium)
ارگ زبانه‌ای کلاویه‌دار متعلق‌به قرن ۱۹م. با پدال‌های زیرپایی کار می‌کند و برای ایجاد تأثیر شدت و ضعف صدا، اهرم‌هایی دارد که با زانو حرکت داده می‌شوند. اَلکساندر دُبَن این ساز را حدود ۱۸۴۲م در پاریس، اختراع کرد. هارمونیوم به‌منزلۀ سازی خانگی و کلیسایی در سراسر اروپا و امریکا پذیرفته شد. در فرانسه و آلمان به‌مثابۀ سازی کنسرتی برای تک‌نوازی به‌کار رفت. آهنگ‌سازانی همچون زیگفرید کارگ ـ اِلِرت[۱]، آرنولد شونبرگ[۲] (غنچۀ دل[۳]، ۱۹۰۷م)، و کارل‌هاینتس اشتوکهاوزن[۴] (گذر سالیان[۵]، ۱۹۷۷م) برای آن موسیقی ساختند.