اصلاحات کاتولیکی
اِصلاحاتِ کاتولیکی (Catholic Reformation)
(نیز مشهور به جنبش ضد پروتستان[۱]) اصلاحاتی در برابر رشد نهضت پروتستان که در جهت تحکیم آیین و ساختار کلیسای کاتولیک صورت گرفت و در شورای ترانت[۲] به اوج رسید. حتی پیش از آن که لوتر[۳] «۹۵ مسئله»اش را اعلام کند (۱۵۱۷) کلیسای کاتولیک برای مقابله با جریانهایی که به خواست تغییر اساسی کلیسای قرون وسطا[۴] و روحانیستیزی کسانی چون یان هوس[۵] و جان ویکلیف[۶] دامن میزدند، اصلاحاتی را از درون آغاز کرده بود. ازجملۀ اصلاحات کاتولیکی کاهش فاصلۀ ایجادشده بین روحانیان و مردم بود. بسیاری از کشیشهای مناطق روستایی کمسواد بودند، لاتین نمیدانستند و آموزشهای دینی کافی نداشتند. کلیسا سطح آموزش را بالا برد و به تربیت کشیشان، که رابطۀ رودررو با مردم داشتند، همّت گماشت. زمانی که اصلاح کلیسا از طریق اصلاح اشخاص مورد توجه قرار گرفت، کار تبلیغی در داخل و خارج برای جلوگیری از رشد جنبش پروتستان اهمیت بیشتری یافت. مؤثرترین گام را در این زمینه «انجمن یسوع[۷]» برداشت، فرقۀ کاتولیکی که ایگناتیوس لویولایی[۸] (۱۴۹۱ـ۱۵۵۶)، نجیبزادۀ اسپانیایی، در ۱۵۳۴ تأسیس کرد و همان سال تأیید پاپ را به دست آورد. یسوعیان با ایمان راسخ و انضباط آهنین و زندگی ساده به مبارزه با دنیاداری و تجملپرستی کلیسای دورۀ رنسانس[۹] و اشاعۀ معنویت و تقوا پرداختند. شورای ترانت نیز همۀ تلاشهای صورتگرفته را، برای قبولاندن این نظر که شورای کلیسا نمایندۀ خدا در زمین است، خنثی کرد. از اینرو، بار دیگر به حاکمیت مطلق پاپ، که یادگاری از کلیسای قرون وسطا بود، در اصلاحات کاتولیکی تأکید شد.