ایکس ـ کرافت
ایکس‌ـ‌کرافت (X-craft)
زیردریایی کوچک[۱] بریتانیایی در جنگ جهانی دوم. در ۱۹۴۳ عرضه شد، و هدف از تولید و استفادۀ آن ورود به بندرهای کوچکِ تحت مراقبت دشمن و قراردادن بمب ساعتی در زیرِ کشتی‌های دشمن بود. ایکس کرافت، ظرفیت جابه‌جایی حدود ۳۰ تُن، و چهار یا پنج سرنشین را داشت و نیروی محرک آن از موتورهای الکتریکی تأمین می‌شد، که امکان حرکت آن را با سرعت شش گره دریایی میسر می‌کرد. از این نوع زیردریایی‌ها در سپتامبر ۱۹۴۳ برای جلوگیری از حرکت و فعالیت رزم‌ناو آلمانی تیرپیتس[۲] و نیز در ژوئیۀ ۱۹۴۵ برضد کشتی‌های ژاپنی در بندر سنگاپور استفاده کردند.