بوم شناسی عوارض طبیعی

بوم‌شناسی عوارض طبیعی (Landscape ecology)

یا بوم‌شناسی زمین‌چهر، نوعی علم بوم‌شناسی که به تصویری بزرگ‌تر می‌نگرد. در این علم با الگوهای فضایی، فرآیند‌ها و تغییراتی سر و کار داریم که در مقیاس چندین کیلومتر مربع به وقوع می‌پیوندد. مناطقی با این مساحت از قطعاتی تشکیل می‌شود، که اکوسیستم‌های مجزا (مثلاً آب‌های جاری و درختزارها)، مراحل متوالی و کاربری‌های مختلف زمین (مثلاً، زمین کشاورزی، نواحی شهری) را دربر می‌گیرد. در این‌جا جنبۀ برهم‌کنش مهم است؛ آنچه در مورد یک قطعه روی می‌دهد احتمالاً بر قطعه‌های مجاور نیز مؤثر است. مثلاً، کمیّت و کیفیت آب ورودی به رودخانه‌ها به کاربری زمین در درون حوضۀ آبریز بستگی دارد و آنچه در زیستگاه‌های مجاور یک منطقۀ حفاظت‌شده می‌گذرد ممکن است از آنچه در درون آن روی می‌دهد، مهم‌تر باشد. الگوهایی که از منظر زمین‌چهر (عوارض طبیعی) سنجیده می‌شود عبارت‌اند از اقلامی چون، اندازه، شکل، «پیوند»، و موقعیت قطعه‌ها در ارتباط با یکدیگر. فرآیندهای مطالعه‌شده در این زمینه گستره‌ای از حرکت مادۀ مغذی تا پراکنش جانوری را دربر می‌گیرد. جنبۀ عمدۀ دیگر مستلزم این است که تلاش کنیم علل و معلول‌های تغییرات چشم‌انداز را در طی زمان بفهمیم، که ازجملۀ آن چیزهایی است چون تقطیع زیستگاه، اختلال (مثلاً، حریق)، تغییرات ناشی از توالی و تغییرات اقلیمی. مقیاس مورد بررسی به پرسش‌هایی بستگی دارد که مطرح می‌شود و نیز موجودات زنده‌ای که مورد مطالعه قرار می‌گیرند. با همۀ این احوال، قسمت عمدۀ اکولوژی چشم‌انداز مطالعۀ مقیاس‌های بزرگ است که مستلزم کاربرد روش‌های جدید چون سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) مبتنی بر رایانه است که الگوی فضایی چشم‌اندازها را قابل اندازه‌گیری و سنجش دقیق می‌کند. سپس این اطلاعات را می‌توان به نحو درستی به‌کار برد، و همراه با مدل‌های ریاضی برای پیش‌بینی تغییرات در الگوهای چشم‌انداز و فرآیندهای ناشی از آثار انسانی گوناگون استفاده کرد. فهم کامل تعداد زیاد موضوع‌های مهم، مستلزم دورنمایی در چشم‌انداز است. بنابراین، رشته یا شاخۀ مطالعاتی و عملی اکولوژی چشم‌انداز، هر چند که هنوز هم فاقد چارچوبی نظری است، به‌طور فزاینده نقش مهمی دارد.