جاهلیت

جاهلیّت

اصطلاح مسلمانان برای دوره و فرهنگ عرب پیش از اسلام که شرک و تاریک‌‌اندیشی بر آن غلبه داشته است. در این دوره رسم‌های نیکی نیز وجود داشته، مانند آیین حنیف. ایمان به خدا و معاد و انجام بعضی سنن ابراهیمی، ازجمله ختنه و حج در این عصر سابقه داشته است. مقصود از جاهلیت در قرآن، دوره‌ای است که تمام ارزش‌های اخلاقی و دینی و فرهنگی آن، درست در مقابل اسلام قرار دارد. گاهی این لفظ در قرآن به‌معنای انسان متکبّر و خودرأی به‌کار رفته است (فرقان، ۶۳). در قرآن کریم چهار بار کلمۀ جاهلیت به‌کار رفته است. (آل عمران، ۱۵۴؛ احزاب، ۳۳؛ مائده، ۵۰؛ فتح، ۲۶). همچنین بارها به بعضی عقاید زشت جاهلیت اشاره شده است. (زمر، ۳؛ جاثیه، ۲۶؛ انعام، ۱۰۰ـ‌۱۰۱؛ نحل، ۵۷؛ نجم، ۲۱ به بعد). برخی سنت‌های عرب جاهلی که در قرآن نهی شده است عبارت‌اند از جن‌پرستی (انعام، ۱۰۰؛ صافات، ۱۵۸)؛ قربانی‌کردن بدون این‌که نام خداوند برده شود (بقره، ۱۷۳؛ مائده، ۳)، حرام‌شماری بی‌جای حیوانات (مائده، ۱۰۳)، نسیء یا کوشش در تغییردادن ماه‌های حرام و موسم حج (توبه، ۳۷)، تجارت‌کردن در حال احرام و ایام حج (بقره، ۱۹۸)، به ارث‌بردن زنان (نساء، ۹). با مقایسۀ فرهنگ جاهلی و فرهنگ اسلامی می‌توان پی به عظمت این دین الهی برد چنان‌که در آیۀ ۱۶۴ سورۀ آل عمران آمده: «خداوند بر مؤمنان منت نهاد که پیامبری از میان خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنان می‌خواند و پاکیزه‌شان می‌دارد و به آنان کتاب و حکمت می‌آموزد، در حالی‌که در گذشته در گمراهی آشکاری بودند».