جایابی بر مبنای پژواک

جایابی بر‌مبنای پژواک (echolocation)
روشی برای تعیین موقعیت اشیاء با استفاده از صوت. برخی جانوران، ازجمله خفاش‌ها، دولفین‌ها، و نهنگ‌ها، آن را به‌کار می‌برند. جانور امواج صوتی را با شدتی در حد بسامدهای فراصوتی، ورای محدودۀ شنوایی انسان، پخش می‌کند و سپس، برای تعیین جای دقیق شیء به انعکاس صدا، ناشی از برخورد آن با اشیاء، گوش می‌دهد. جای شیء ممکن است با تفاوت زمانی بین صدای پخش‌شده و بازگشت آن به‌شکل پژواک تعیین شود. هرگاه قدرت بینایی جانور ضعیف باشد، جایابی برمبنای پژواک ارزش بسیار دارد. برخی از گونه‌های پرندگان، از‌جمله پرندگان غارنشین، نظیر برخی از گونه‌های مرغ دم‌دراز و پرندگان شب‌پرواز، برمبنای پژواک جایابی می‌کنند. محدودۀ بسامد صدای خفاش‌هایی که با پژواک جایابی می‌کنند حدود ۲۰ تا ۱۲۵ کیلوهرتز است. گونه‌های بسیاری نیز الگوی صدایی ویژه و شناسایی‌شدنی ایجاد می‌کنند. خفاش‌ها از نظر نوع استفاده از جایابی برمبنای پژواک با هم متفاوت‌اند. برخی امواج صوتی صافی تولید می‌کنند که ۱۵۰ میلی‌ثانیه دوام می‌آورند، در حالی‌که برخی از مجموعه «جیرجیرهای» کوتاه‌تری استفاده می‌کنند. امواج صوتی بسته به گونه ممکن است از خلال دهان یا سوراخ‌های بینی خارج شود. جایابی برمبنای پژواک نخستین‌بار در دهۀ ۱۹۳۰ توصیف شد، هرچند زیست‌شناس ایتالیایی، لازارو اسپالانزانی (۱۷۹۹ـ۱۷۲۹)، آن را شناخته بود.

---