رای (سیاست)
رأی (سیاست)(vote)
اظهار نظر از طریق برگۀ رأی[۱]، بالابردن دست، یا از روش‌های دیگر. در نظام‌هایی که از رأی‌گیری مستقیم بهره می‌گیرند، مراجعه به آرای عمومی و همه‌پرسی از سازوکارهای اساسی به‌شمار می‌رود. در انتخابات مجالس قانون‌گذاری راه‌های متعددی برای محاسبۀ نتایج وجود دارد که عمده‌ترین آن‌ها بدین قرارند: اکثریت ساده[۲] یا اکثریت نسبی[۳] در حوزه‌های انتخابیۀ تک‌نماینده (ایالات متحد امریکا، انگلستان، هند، و کانادا)؛ اکثریت مطلق[۴]، که برای نمونه با رأی‌گیری تخییری[۵] به‌دست می‌آید، یعنی رأی‌دهنده در حوزه‌های انتخابیه‌ای که فقط یک نماینده دارند با مشخص کردن ترجیحات خودش نامزدی را برمی‌گزیند (استرالیا)، یا می‌تواند از طریق رأی دوم[۶] به دست آید، یعنی اگر بلافاصله تصمیم روشنی حاصل نشد رأی‌گیری دیگری در مرحلۀ دوم صورت می‌گیرد (فرانسه و مصر)؛ نمایندگی تناسبی[۷]، که برای نمونه از طریق نظام فهرست حزبی[۸] (بیشتر کشورهای اروپای غربی، و چند کشور امریکای جنوبی)، نظام عضو مازاد[۹] (آلمان)، رأی واحد قابل انتقال[۱۰] (ایرلند و مالت) و رأی محدود[۱۱] (مجلس علیای ژاپن و لیختنشتاین) مشخص می‌شود. ایتالیا و نیوزیلند در ۱۹۹۳، در نظام‌های انتخاباتی خود تجدید نظر کردند به صورتی که اعضای هر دو مجلس از طریق تلفیقی از رأی اکثریت ساده و نمایندگی تناسبی مطابق مدل نظام عضو مازاد انتخاب می‌شوند. ژاپن در ۱۹۹۴ نظام عضو مازاد را برای انتخاب اعضای مجلس سفلا اختیار کرد. در دولت‌های تک‌حزبی هم ممکن است تا حدودی به مردم حق انتخاب داده شود به این صورت که بتوانند نامزد‌های معینی را از فهرست حزب برگزینند. در برخی از کشورها که دچار مشکل بی‌سوادی یا تفاوت زبان‌های محلی هستند ممکن است به‌جای نام نامزدها نمادهای تصویری احزاب روی برگه‌های رأی چاپ شود. در برخی از کشورها عدم استفاده از روش دقیق ثبت‌نام رأی‌دهندگان می‌تواند مشوق رأی دادن مکرّر شود؛ از همین‌رو پس از آن‌که رأی‌دهنده رأی خود را به صندوق می‌ریزد روی دست وی با مرکّبی که تا مدتی دوام می‌آورد علامت‌گذاری می‌کنند. شرایط رأی‌دهندگان در قرن ۲۰ آزادمنشانه‌تر شده است. نیوزیلند نخستین کشوری بود که در ۱۸۹۳ به زنان حق رأی داد و، در جمع دولت‌های دارای اقتصاد پیشرفته، سوئیس یکی از آخرین کشورهایی بود که در ۱۹۷۱ به زنان حق رأی داد و لیختنشتاین در ۱۹۸۴ چنین حقی را برای زنان قائل شد. در ایران در ۱۹۶۳ (۱۳۴۲ش) به زنان حق رأی داده شد، حداقل سن رأی‌دهندگان نیز در گذر سال‌ها پایین آمده است. اکنون بیشتر کشورها ملاک هجده سال را مقرّر داشته‌اند، ولی در تعدادی از کشورها حتی سن پایین‌تری تعیین شده است. در ایران حداقل سن رأی‌دهندگان پانزده سال بود که اکنون هجده سال است. در ایالات متحد، میزان ثبت‌نام و حضور رأی‌دهندگان پای صندوق‌های رأی کمتر از همۀ کشورهای صنعتی است. در ۱۹۸۸ میزان ۳۷ درصد صاحبان حق رأی از ثبت‌نام خودداری کردند و تقریباً ۵۰ درصد آنان در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نکردند، چنان که جورج بوش[۱۲] فقط با حمایت ۲۷ درصد مردم ایالات متحد به ریاست جمهوری رسید. در انگلستان، همۀ اتباع بالای هجده سال، جز نجبا، مجانین، و جنایتکاران، حق دارند در انتخابات حکومت محلی و انتخابات پارلمان رأی دهند.