شمس الدین ایلدگز (۵۴۱ـ۵۶۸ق)
شمس‌الدین ایلْدْگِز (۵۴۱ـ۵۶۸ق)
مؤسس سلسلۀ اتابکان آذربایجان. غلام سلطان مسعود سلجوقی بود و در دستگاه او ترقی و تربیت یافت تا به امارت رسید و حکومت آذربایجان یافت. وی با خاندان سلطان مسعود وصلت کرد و تربیت و اتابکی ملک اَرْسَلان بن طُغْرُل را برعهده گرفت. اتابک ایلدگز در زمان حکومت خود ری و اصفهان را گرفت و «مؤید آی اَ‌به» را به خواندن خطبه در خراسان به نام ارسلان‌شاه واداشت و در دفع مخالفان او و قلع و قمع باطنیان سعی تمام کرد؛ همچنین درپی شکست بزرگی که در ۵۵۷ق به گرجیان وارد آورد، قسمتی از اَرّان و آذربایجان شمالی را گرفت و بار دیگر به دولت متزلزل سلجوقی سروسامان بخشید.