شهاب سنگ
شهاب‌سنگ (meteorite)
قطعه‌ای از سنگ یا فلز که از فضا به سطح زمین، ماه، یا سایر اجسام آسمانی می‌رسد. تصور می‌شود که بیشتر شهاب‌سنگ‌ها قطعاتی از سیارک[۱]هایند، با این‌حال ممکن است برخی از آن‌ها تکه‌هایی از سِر دنباله‌دار[۲]ها باشند. بیشترشان سنگی‌اند، ولی برخی آهنی، و تعدادی از آن‌ها آمیزه‌ای از سنگ و آهناند. شهاب‌سنگ‌های سنگی را به دو نوعِ کندریت[۳] و اکندریت[۴] تقسیم می‌کنند. کندریت‌ها، که شامل ۸۵ درصد شهاب‌سنگ‌هایند، گویچه‌هایی از کانی‌های سیلیکاتی الوین[۵] و اورتوپیروکسن[۶] دارند. غیرکندریت‌ها هیچ گویچه‌ای ندارند. شهاب‌سنگ‌ها نشانه‌هایی از ماهیت منظومۀ خورشیدی[۷] به‌دست می‌دهند و ممکن است همانند هسته و گوشتۀ زمین باشند که هیچ‌یک از آن‌ها را نمی‌توان مستقیماً مشاهده کرد. هرسال هزاران شهاب‌سنگ به زمین برخورد می‌کند، اما بیشتر آن‌ها در دریا یا نواحی دورافتاده سقوط می‌کنند و هیچگاه ثبت نمی‌شوند. بزرگ‌ترین شهاب‌سنگ شناسایی‌شده، که آهنی است و ۶۰ تُن وزن دارد، در دوران پیش از تاریخ در گروتفونتین[۸] نامیبیا[۹] سقوط کرد. جوّ زمین حرکت شهاب‌سنگ‌ها را کُند می‌کند، اما اگر جابه‌جایی آن‌ها به اندازۀ کافی سریع باشد ممکن است در محل برخورد دهانۀ آتشفشانی[۱۰] پدید آورند. دهانۀ شهابی[۱۱] موجود در آریزونا با حدود ۱.۲ کیلومتر قطر و ۲۰۰ متر عمق، محل برخورد شهاب‌سنگی با زمین در حدود ۵۰هزار سال پیش است. دانشمندان ناسا در اوت ۱۹۹۶ فاش ساختند شهاب‌سنگی از مریخ[۱۲] که در ۱۹۸۴ و در جنوبگان[۱۳] یافت شد دربردارندۀ شواهد احتمالی حیات است. این سنگ ۱۵میلیون ساله، که ۱۲هزار سال پیش به‌صورت شهاب‌سنگ وارد جوّ زمین شد بود، احتمالاً هنگام برخورد مریخ با جسمی بزرگ از سطح این سیاره کنده شده است. مشخص شده است که شهاب‌سنگ ALH۸۴۰۰۱ با ۱.۹ کیلوگرم وزن دارای گویچه‌هایی کربنی است و روی سطح این گویچه‌ها خُرد‌سازواره‌هایی گِرد یا طویل وجود دارد. این ریزفسیل‌ها صد‌بار کوچک‌تر از ریزفسیل‌های زمینی‌اند. این گویچه‌ها همچنین دارای ذرات مگنتیت[۱۴] و سولفید آهن[۱۵]اند و از نظر شکل و مقدار با آنچه خُردسازواره‌های زمینی تولید می‌کنند قابل مقایسه‌اند. تصور می‌شود که در ۱۹۹۸ تعداد دوازده شهاب‌سنگ از مریخ به جنوبگان رسیده باشد.