شهرداری
| شهرداری | |
|---|---|
| نام فارسی | شهرداری |
| سال تاسیس | ۱۲۵۸ش |
| موسس | به دستور ناصرالدین شاه قاجار |
| علت تاسیس / تشکیل | رسیدگی به امور شهری (با عنوان اداره تنظیفیه و احتسابیه دارالخلافه تهران) |
| گروه مقاله | سازمان ها و نهادهای حکومتی |
شهرداری
سازمانی حقوقی که مسئول اداره و تنظیم قسمتی از خدمات عمومی مورد نیاز مردم شهر است. در ۱۲۵۸ش پس از سفرهای ناصرالدین شاه قاجار به اروپا و به دستور وی اداره‌ای برای بعضی از امور شهری با عنوان ادارۀ تنظیفیه و احتسابیۀ دارالخلافۀ تهران به ریاست محمد حسن‌خان صنیع‌الدوله تأسیس شد. پس از استقرار مشروطیت و تصویب کتابچۀ قانون بلدیه در ۱۲۸۵ از سوی مجلس شورای ملی برای اجرای اصلاحات شهری و حفظ منافع و ایفای حوایج اهالی شهرنشین، ادارۀ بلدیه در عمارتی واقع در سبزه‌میدان تهران تأسیس شد؛ ولی مداخلات خارجی و اغتشاشات داخلی مانع از فعالیت آن شد. در زمان احمد شاه قاجار (حک: ۱۲۹۷ـ۱۳۰۴) ادارۀ بلدیه فعالیت خود را رسماً آغاز کرد. پس از کودتای ۱۲۹۹ ساختمان بلدیۀ تهران در شمال میدان توپخانه بنا شد و در فروردین ۱۳۰۰ با چهارده ماده رسماً شروع به‌کار کرد. ادارات اصلی بلدیه عبارت بودند از مرکزی، محاسبات، صحیه و معاونت عمومی. در ۴ مرداد ۱۳۰۴ رضاخان با انتصاب کفالت بلدیه، آن را تا حدی خصلت نظامی داد. سه ادارۀ مهندسی و تنظیف، ارزاق و امور خیریه، با دوایر و شعب خود ضمیمۀ سه ادارۀ اصلی شد و چهار ناحیه داشت که زاویۀ مقدسه و شمیران را نیز شامل می‌شد. در ۱۳۰۶ش برخی دیگر از نواحی محلی زیر نظر نواحی چهارگانه قرار گرفتند و همۀ آن‌ها از امکانات سجل احوال، میاه، روشنایی، تنظیف، ارزاق و ساختمان برخوردار شدند و ضمن توسعۀ خیابان‌ها آسفالت آن‌ها نیز آغاز شد. در همین سال درپی اقدامات رضا شاه، ۱۳۴ بلدیه در سراسر کشور تأسیس شد. در ۱۳۰۷ تغییرات اساسی در آن داده شد و ضمن توسعۀ ساختمان‌های شهری، ادارۀ خیریه، مریض‌خانۀ بلدی، دارالمجانین و پست‌های امدادی ایجاد شد؛ اطفائیۀ بلدیه در ۲۵ دی همان سال تأسیس شد. در ۱۳۰۸ بلدیۀ اراک و قزوین به بلدیۀ مرکز پیوست و تشکیلات آن ادارۀ مرکزی، نواحی، ادارۀ صحیۀ عمومی، و محاسبات را شامل می‌شد. در همان سال قسمتی از قبرستان حسن‌آباد به ادارۀ بلدیه و عمارت اطفائیه تبدیل شد و با خرید وسایل و خودروهای آتش‌نشانی از شرکت‌های تجاری روس و آلمان ادارۀ اطفائیۀ آن تجهیز شد. در ۱۳۰۹ با تصویب قانون بلدیه و نظام‌نامۀ آن، سازمان بلدیه مرکب از ادارۀ بلدیه و انجمن بلدی با وظایف و تعاریف جدید شروع به فعالیت کرد. ادارۀ بلدیه به همت وزیر داخله (کشور) و انجمن بلدی به همت اهالی محل تشکیل می‌شد. در ۱۳۱۳ با توسعه و پیشرفت شهر، عملیات توسعه و احداث معابر، خیابان‌سازی و ساختمان‌سازی در دستور کار بلدیه قرار گرفت. در ۱۵ شهریور ۱۳۱۵ مهمانخانۀ بلدیه افتتاح شد؛ تعداد نواحی و بخش‌های بلدیه به هشت بخش رسید. دو بخش هم عهده‌دار وظایف بلدیه در شهرری و شمیران شدند که در ۱۳۱۹ به چهار برزن تقسیم شدند. در ۱۰ خرداد ۱۳۱۴ با تأسیس فرهنگستان زبان، واژۀ شهرداری جایگزین بلدیه شد. در ۱۳۴۷ مکانیزه‌کردن سیستم‌ها در شهرداری با عنوان طرح مکانوگرافی آغاز شد و در همان سال پروژۀ نوسازی و طرح جامع شهر، به ثمر نشست. در ۱۳۴۸ با انتصاب مهندس غلامرضا نیک‌پی (۱۳۴۸ـ۱۳۵۶ش) ساخت اتوبان‌ها و پارک‌ها، طرح جامع، عوارض شهری‌ـ اخذ عوارض از کامیون‌ها و اتوبوس‌های غیرکرایه‌ای و پلاک سفید ـ احداث پارکینگ، و تعیین حریم شهر تهران در دستور کار قرار گرفت. در ۱۳۴۹ کارخانۀ تبدیل زباله به کود تأسیس شد. در ۱۳۵۰ آزمایشگاه مکانیک خاک، سازمان عمران و نوسازی عباس‌آباد، قسمت درآمدهای عمومی، سازمان ادارۀ کل بودجه تأسیس شد و محلی برای نگهداری اطفال معلول درنظر گرفته شد. در ۱۳۵۱ طرح مکانوگرافی با سه قسمت مکانوگرافی، آمار و خدمات عمومی به ادارۀ کل آمار و مکانوگرافی تبدیل و اولین رایانه نصب و راه‌اندازی شد. در ۱۳۵۲ پارک نیاوران، سازمان امور بازرسی، سازمان موتوری ایجاد شد و سازمان کشتارگاه و سردخانۀ تهران تغییر یافت و در سازمان معاونت شهرسازی و برنامه‌ریزی تجدیدنظر شد. شهرسازی مناطق و پارکینگ‌های منطقه‌ای ایجاد و برای کارمندان شهرداری خانه‌های سازمانی ساخته شد؛ اختصاص اعتبار دولت برای امور عمرانی و تنظیف جنوب شهر، احداث پارک و ساختمان دریاچه مصنوعی در جنوب میدان آزادی (شهیاد)، طرح ایجاد خانه‌های سازمانی برای کادر افراد پلیس ادارۀ راهنمایی و رانندگی پایتخت و طرح خانه‌های سازمانی، آسایشگاه ۳۰۰ تختخوابی سالمندان و حمام در کهریزک، از جملۀ اقدامات در این سال بود. در ۱۳۵۴ ادارۀ کل آمار و مکانوگرافی به سازمان خدمات رایانه‌ای تغییرنام یافت. در ۱۳۵۶ سیستم‌های راهنمایی و رانندگی مکانیزه شد. در ۱۳۵۹ ارائۀ خدمات به روز در دستور کار قرار گرفت. در ۳۱ خرداد ۱۳۷۱ سازمان خدمات رایانه‌ای شهرداری پایتخت با نام سازمان آمار و اطلاعات و خدمات شهرداری تهران مستقل شد. در ۱۳۷۲ بانک‌های اطلاعاتی املاک، خودروها و شماره‌گذاری، تخلفات، شکایات، گواهی‌نامه و عوارض خودرو ایجاد شد. در ۱۳۷۴ پروژۀ پام (پروژۀ اتوماسیون مناطق و ستادهای شهرداری) با هدف کاهش مشکلاتی از قبیل یکپارچه نبودن نرم‌افزارها، تنوع تجهیزات، کند‌بودن سرعت گردش کار و کمبود اطلاعات و آمار مدیریتی برای برنامه‌ریزی شکل گرفت. در ۱۳۸۲ با مطرح‌شدن اهداف آرمانی دولت الکترونیک، بحث شهرداری الکترونیک با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت شهرداری، در دستور کار قرار گرفت و بر این اساس، نیاز تدوین طرح جامع ICT شهرداری تهران عنوان شد. هم‌زمان به‌منظور ساماندهی امور فناوری سیستم‌های اطلاعاتی شورای آمار و انفورماتیک شهرداری تهران به‌وجود آمد. این شورا تدوین طرح مذکور را بر عهدۀ سازمان قرار داد و طرح جامع ICT شهرداری تهران تهیه و ارائه شد. در ۱۳۸۳ سازمان آمار و اطلاعات و خدمات شهرداری تهران به سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران تغییر نام یافت. در ۱۳۸۵ به‌منظور تسریع و پی‌گیری عرضۀ خدمات سامانه‌های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ ایجاد شد. در همین سال شهرداری تهران ۴۱درصد از سهام بانک سرمایه را خریداری کرد و سیستم مالی خود را از نقدی به تعهدی تغییر داد. ۵۰ شعبۀ تعاونی اعتبار راه‌اندازی شد و تعداد آن به ۵۸ شعبه برای پرداخت وام ازدواج و دادن تسهیلات به کارمندان شهرداری رسید و به ۱۶۰هزار زوج در همین سال وام ازدواج پرداخت شد. در ۱۳۸۵ زیرمجموعۀ شهرداری شامل چهارده سازمان (بازرسی، میادین میوه و تره‌بار، بهشت‌زهرا، بازیافت و تبدیل مواد، زیباسازی پارک‌ها و فضای سبز، حمل‌ونقل و ترافیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات، آتش‌نشانی و خدمات ایمنی، بازنشستگی شهرداری، فرهنگی و هنری، مدیریت و نظارت بر تاکسی‌رانی، سرمایه‌گذاری، مشارکت‌های مردمی، پیشگیری و مدیریت بحران)، هشت شرکت (شهروند، اتوبوس‌رانی، عرف ایران، یادمان سبز، کنترل ترافیک تهران، کنترل کیفیت هوا، حمل و نقل کالای تهران ـ‌پیک بادپا‌ـ و راه‌آهن شهری تهران (مترو)) و نهاد مدیریت و برنامه‌ریزی تهیۀ طرح‌های توسعۀ شهری است.