شکنجه
شکنجه (torture)
آزار‌دادن جسمی و روحی برای تنبیه یا وادار‌کردن کسی به انجام کاری، یا به قصد اعتراف‌گرفتن یا بیرون‌کشیدن شواهدی از زیر زبان او. در قرن بیستم از شکنجه در سطحی گسترده (هرچند در بیشتر کشورها به طور غیررسمی) استفاده می‌شود. عفو بین‌الملل، از سازمان‌های طرفدار حقوق بشر، به تحقیق دربارۀ شکنجه دادن زندانیان سیاسی می‌پردازد و در این باره گزارش‌هایی منتشر می‌کند. در انگلستان، در حدود ۱۶۴۰، شکنجه قانوناً منسوخ شد ولی در اسکاتلند تا ۱۷۰۸ و در فرانسه تا ۱۷۸۹ همچنان مجاز شمرده می‌شد. در قرون وسطا برای شکنجه دادن افراد از وسایلی چون چهارمیخ (که با آن دست و پای قربانی را آن‌قدر می‌کشیدند که بند از بندش جدا می‌شد)، اِشکِلک شست[۱]، چکمه (که پای قربانی را له می‌کرد)، وزنه‌های سنگینی که کل بدن قربانی را له می‌کرد، تابوت میخ‌دار (قفسی به شکل بدن انسان که در داخل آن میخ‌هایی وجود داشت که در بدن قربانی فرومی‌رفت)، و جز آن استفاده می‌شد. امروزه نیز به غیر از شیوه‌هایی مشابه، از تکانه‌های برقی و تجاوز جنسی هم استفاده می‌شود. روش شست‌وشوی مغزی در دهۀ ۱۹۵۰، غالباً با استفاده از دارو، در هر دو اردوگاه غرب و شرق پدید آمد. از اوایل دهۀ ۱۹۶۰ در غرب، به جای زندان انفرادی، روشی رواج یافت که در آن شخص را دچار محرومیت‌های حسی شدیدی می‌کردند؛ برای نمونه، با کشیدن روکشی بر سر چریک‌های ارتش جمهوری‌خواه ایرلند اجازه نمی‌دادند که جایی را ببینند، با پوشاندن لباس گشادی بر تن آن‌ها اجازه نمی‌دادند چیزی را حس کنند، با پخش‌کردن مستمر صدای گوش‌خراشی اجازه نمی‌دادند که چیزی را بشنوند، و در عین حال آن‌ها را مجبور می‌کردند که رو به دیوار روی نوک انگشت‌های پای‌شان بایستند. کمیسیون اروپایی حقوق بشر[۲]، انگلستان را به ارتکاب شکنجه متهم کرد، هرچند دادگاه اروپایی حقوق بشر[۳] آن را صرفاً برخوردی غیرانسانی و توهین‌آمیز دانست. در ۱۹۹۶ «سازمان عفو بین‌الملل» چنین نتیجه گرفت که بیشتر کشورهایی که نامشان در نخستین گزارش‌های این سازمان دربارۀ استفادۀ جهانی از شکنجه در سال‌های ۱۹۷۳ و ۱۹۸۴ آمده بود همچنان شهروندانشان را شکنجه می‌دهند، و کشورهای جدیدی هم به جمع آن‌ها پیوسته‌اند. بر طبق برآورد عفو بین‌الملل، شکنجه در ۴۰ کشور همه‌گیر شد و در ۶۰ کشور دیگر استفاده از آن شدت گرفت. در مارس ۱۹۹۷، سازمان ملل در گزارش سالانۀ خود دربارۀ شکنجه، از ۲۹ کشور نام برده است که از شکنجه در سطح وسیع استفاده کرده‌اند. برخی از این کشورها عبارت بودند از اسرائیل، الجزایر، بحرین، چین، هند، میانمار، نیجریه، پاکستان، پرو، روسیه، کرۀ جنوبی، عربستان سعودی، سودان، و ترکیه. بازپرس ویژۀ ملل متحد دربارۀ شکنجه، بین اسرائیل و افریقای جنوبی در دورۀ حاکمیت نظام جدایی نژادی پیوندی قائل بود، و اسرائیل را به نهادینه کردن شکنجه در بازجویی از زندانیان فلسطینی متهم کرد. در زندان‌های گوانتانامو و ابوغریب که توسط امریکا در دورۀ ریاست‌جمهوری جورج بوش (پسر) دایر شد، وجود انواع شکنجه‌ها مورد تأیید قرار گرفت و تصاویر آن از رسانه‌های گروهی پخش شد. در ماه مه ۲۰۰۹ باراک‌حسین اوباما، رئیس‌جمهور امریکا بعد از جورج بوش، برای جلوگیری از مخدوش‌شدن حیثیت جهانی امریکا، دستور منع پخش تصاویر شکنجه در زندان‌های امریکا را صادر کرد. در کپنهاگِ دانمارک، مرکزی برای توان‌بخشی قربانیان شکنجه و اجرای بررسی‌هایی دربارۀ آثار شکنجه وجود دارد.