فرقه دموکرات کردستان
فرقۀ دموکرات کردستان
گروه خودمختاری‌طلب میانۀ دهۀ ۱۳۲۰ش. در شهریور ۱۳۲۴ش، فرقه یا حزب دموکرات کردستان به رهبری قاضی محمد با صدور بیانیه‌ای در مهاباد اعلام موجودیت کرد. این تشکیلات پیش از آن جمعیت رستاخیز کردستان خوانده می‌شد. در این بیانیه، خودمختاری داخلی، استفاده از زبان کردی در مدارس و ادارات، برخی خواسته‌های محلی دیگر و بعضی اصلاحات اجتماعی و اقتصادی درخواست شده بود. در آذر ۱۳۲۴ قاضی محمد در تظاهراتی تشکیل حکومت کردستان را اعلام کرد. در بهمن همان سال مجلس ملی کردستان تشکیل شد و با اعلام جمهوری خودمختار کردستان در مهاباد، قاضی محمد به‌عنوان صدر جمهوری، محمدحسین سیف قاضی به سِمت وزیر جنگ و ملامصطفی بارزانی که از عراق رانده شده بود، به‌عنوان فرماندۀ کل ارتش کردستان انتخاب شدند. تشکیل فرقۀ دموکرات کردستان و استقرار حکومت خودمختار با تشویق و پشتیبانی روس‌ها صورت گرفت که پس از پایان جنگ جهانی دوم هنوز در ایران حضور داشتند. روس‌ها مانع از ورود نیروهای نظامی ایران به مناطق کردنشین غرب کشور شدند. سرانجام درپی توافق نخست‌‌وزیر وقت، احمد قوام، با شوروی و قطع حمایت روس‌ها از فرقه، در زمستان ۱۳۲۵ ارتش وارد مهاباد شد. سران فرقه تسلیم شدند و با اعدام قاضی محمد، سیف قاضی و صدر قاضی برادر قاضی محمد حکومت خودمختار فرقۀ دموکرات پس از قریب یک سال از‌میان رفت.