نخل گردانی
نَخل‌گردانی
رسم بَرْدست‌بردن تابوت‌وارۀ نمادین (← تابوت‌گردانی) در پیشاپیش دسته‌های عزاداری، به‌ویژه در روز عاشورا. شکل و ساختمانِ این تابوت‌واره، که نخل خوانده می‌شود، چنین است: اتاقکی چوبی به شکل مکعب مستطیل، با بامی که از دو سو شیب دارد و به نسبت بزرگی یا کوچکی آن از دو ستون‌وارۀ داربستی چهار تا دوازده ستونی تشکیل شده است که با شماری ترکه و تیرک و دستک و بست، ساختمانِ داخلیِ آن ساخته می‌شود. دو دیوارۀ چوبی بزرگ و مشبک با سرِ هلالی نیز در پس و پیش آن قرار دارد. این مجموعه که از دور شکل سَرْو را تداعی می‌کند برکفی چوبین نهاده است. نخل را با انواع شال‌های ابریشمین رنگارنگ، پارچه‌ها و آینه و چراغ و گل و سبزه و شماری طلسم رفع چشم‌زخم، دو ـ سه روزی پیش از تاسوعا می‌آرایند. نخل را، بسته به بزرگی آن، چندین مرد بر دوش می‌برند. اشیای قیمتی نخل را غروب عاشورا برمی‌دارند و پارچه‌ها را در غروب روز اربعین باز می‌کنند. نخل‌گردانی از دیرباز در میان مسیحیان نیز رایج بوده است. مراسم نخل‌گردانیِ مسیحیان در یک‌شنبۀ نخل، موسوم به عید سعانین/شعانین، هفته‌ای پیش از عید فصح برگزار می‌شده است. احتمالاً آیین زیتون‌گردانیِ مسیحیان مارونیِ سوریه نیز برگرفته از همان آیین کهن است. در باب پیشینۀ این رسم نزد شیعیان ایران دو نظر هست: برخی نخل‌گردانی را از ابداعاتِ دورۀ صفوی می‌دانند، و برخی دیگر معتقدند که صفویان مشوقِ رسمی رواج آن بوده‌اند، اما این آیین پیشینه‌ای کهن‌تر دارد.