چاندراگوپتا موریا
چاندراگوپتا موریا ( ـ ح ۲۹۷پ‌م)(Chandragupta Maurya)
فرمانروای شمال هند، نخستین امپراتور هند (ح ۳۲۵ـ۲۹۶پ‌م)، و بنیاد‌گذار سلسلۀ موریا. سلسلۀ ناندا[۱]ی مگادا[۲] را در ۳۲۵پ‌م سرنگون و پنجاب[۳] را در ۳۲۲پ‌م، پس از مرگ اسکندر مقدونی، تصرف کرد و امپراتوری خود را از غرب تا ایران گسترش داد. وحدت قسمت اعظم سرزمین هند را به او نسبت می‌دهند. در مَنصب فرماندهی ارتش داناناندا[۴]، آخرین پادشاه سلسلۀ ناندای مگادا، برضد پادشاه تلاشی ناموفق کرد و با کائوتیلیا[۵]، مشاور بِرَهْمن حیله‌گر خود، به ارتش مهاجم اسکندر پیوست که در آن‌جا از او با نام «ساندراکوتوس[۶]» یاد کرده‌اند. اسکندر را برای حمله به داناناندا زیر فشار گذاشت ولی موفقیتی نیافت؛ پس خود ارتشی برضد پادشاه تشکیل داد و سرانجام جای او را گرفت. با کمک کائوتیلیا به‌شیوۀ پادشاهان هخامنشی[۷] ایران، امپراتوری متمرکزی برقرار کرد و بر سلوکوس (اول) نیکاتور[۸] پیروز شد؛ سلوکوس که می‌کوشید حکومت مقدونی[۹] را در شرق (در ۳۰۵پ‌م) اعاده کند، هند (پاکستان امروزی و بخشی از پنجاب) و شرق افغانستان را دربرابر ۵۰۰ فیل جنگی برای استفاده در نبردهای غرب واگذار کرد. چاندراگوپتا موریا سرانجام از سلطنت کناره گرفت و راهبِ جِینی[۱۰] شد و به‌شیوۀ قِدیسان جینی براثر مداومت در روزه‌داری درگذشت.