کاخ های رضاشاه پهلوی
کاخ‌های رضاشاه پهلوی
در چند شهر شمالی ایران بنا شده است. کاخ بابل یا قصر شاهپور، قصر یک یونانی به‌نام کوسیس تئوفلاکتوس بود که در پایان دورۀ ناصرالدین‌شاه قاجار، امتیاز استفاده از درخت‌های زیتون، شمشاد و درخت‌های جنگل‌های شمال ایران را گرفته بود. ۷۰ هکتار مساحت و پنج عمارت باشکوه و مجلل داشت و سراسر پوشیده از درختان اوکالیپتوس و مرکبات بود. رضاشاه پهلوی آن را برای پسر و ولیعهد خود خریداری کرده بود و به‌همین سبب به قصر شاهپور معروف شده بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به دانشکدۀ پزشکی بابل اختصاص داده شد. کاخ میان پشته در بندر انزلی، بنایی سنگی و دو طبقه با ۱,۱۶۸متر مربع مساحت در باغی به مساحت هفده هکتار است که از یک طرف رو به دریا دارد. ورودی بزرگ آن از شمال و دارای راهرویی عریض است که به یک سرسرای بزرگ ختم می‌شود. دو ردیف پلۀ مارپیچی بسیار زیبا از شرق و غرب سرسرا طبقۀ اول را به طبقۀ دوم می‌پیوندد. دیوار پاگرد پلکان میان دو طبقه شیشه‌هایی با نقش شیر و خورشید دارد. سقف سالن پذیرایی با گچ‌بری و در محل اتصال به دیواره‌ها، مجسمه‌های گچی تزیین شده است. امروز موزۀ نیروی دریایی است. کاخ میان پشته در شرق یا در جای کاخ خوشتاریا که در اواخر دورۀ ناصرالدین‌شاه قاجار به‌وسیلۀ خوشتاریای روسی، صاحب‌امتیاز نفت شمال، احداث شده بود، ساخته شده است. از این رو به کاخ خوشتاریا نیز شهرت دارد. در دورۀ فتحعلی‌شاه باغی با نام باغ شاه در این محل بود. (← باغ شاه (در شهرستان‌ها)). کاخ چالوس، در قریۀ چای‌خوران و عمارتی از سنگ و آجر با بام شیروانی با نمای داخلی و خارجی گچ‌بری و کاشی‌کاری است. تراس آن به‌شکل جالبی نرده‌بندی شده است. برای اقامت‌های کوتاه‌مدت ساخته شده بود. تا ۱۳۴۲ش، محوطه آن سراسر چای‌کاری بود. بعدها بخشی از آن به پارک کودک تبدیل شد. در ۱۳۵۴ مرمت شد. امروز در اختیار نیروی انتظامی چالوس است. کاخ مرمر رامسر، بنایی یک طبقه با ۶۰۰ متر مربع مساحت است که در محوطه‌ای با ۶۰هزار متر مربع مساحت ساخته شده است. ایوان آن چند ستون از سنگ مرمر دارد و سقف آن با نقش‌های ترنج، جانوران و مانند آن گچ‌بری شده است. داخل بنا آینه‌کاری شده است. کاخ رودسر، بنایی سیمانی و دو طبقه و مستطیل‌شکل با بام شیروانی است که در قسمت شمالی دو فضای نعلی‌شکل دارد. اتاق‌ها و تالار اصلی آن به‌شکلی ساده گچ‌بری شده‌اند. برای اقامت‌های کوتاه‌مدت احداث شده بود. کاخ کلاردشت، در منطقۀ اُجابِت کلاردشت بر روی تپه‌ای مشرف به شهر ساخته شده است. معماری آن تلفیقی از طرح‌های ایرانی و اروپایی است و تزیینات و گچ‌بری‌های زیبا دارد. در حیاط آن سروهای بسیار کاشته شده است. هنگام حفاری برای احداث بنا، چند ظرف طلایی، یک کارد طلا، ۱۲۵ قطعه ظرف سفالی و مقداری شیء مفرغی یافت شد که به خزانۀ بانک ملی واگذار شد و امروز در موزۀ ملی نگهداری می‌شود. کاخ اختصاصی در گرگان در ابتدای دهۀ ۱۳۴۰، باغ آن به پارک‌شهر و کاخ به موزۀ گرگان تبدیل شد. این موزه در ابتدای دهۀ ۱۳۶۰ تعطیل شد.