غلجایی
غَلْجایی
(یا: غَلْجی؛ غَلزایی؛ غَلزه‌ای، در زبان پشتو به‌معنی دزدزاده) قبیلۀ بزرگ افغان، از گروه افاغنۀ متی، مرکب از دو شاخۀ اصلی به نام‌های توران و برهان. شاخۀ بزرگ‌تر، یعنی توران، مشتمل بر دو طایفۀ هوتکی و توخی و شاخۀ برهان متشکل از شش طایفه به نام‌های اندر، ترکی، خروتی، سلیمان خیل، سهاک و علی‌خیل. در گذشته سلطنت با خوانین هوتکی بود و صدارت در اختیار امیران توخی قرار داشت. درۀ رودخانۀ کابل تا جلال‌آباد، حد شرقی سرزمین غلجاییان و اراضی متعلق به ابدالیان قندهار، حد غربی سرزمین آنان است. طول این سرزمین نزدیک ۳۰۰ کیلومتر و عرض آن در حدود ۱۴۰ کیلومتر است. شورش میرویس افغان برضد دولت صفوی، منجر به تشکیل دولت افاغنه در ایران شد. پسرش محمود افغان غلجایی در ۱۱۳۵ق شهر اصفهان را تصرف کرد و سلسلۀ صفویه را برانداخت. حکومت غلجاییان پس از شکست اشرف افغان از نادر و فرار او از ایران در ۱۱۴۲ق منقرض شد و تا چند سال دیگر فقط به منطقۀ قندهار محدود بود. میرحسین غلجایی برادر محمود افغان و حاکم قندهار در ۱۱۵۰ق، مغلوب قوای نادرشاه شد و در اسارت به‌قتل رسید. آزادخان هوتکی، از سرداران نادر پس از قتل نادر، مدعی سلطنت ایران شد و سال‌ها بر قسمت‌هایی از غرب ایران حکومت کرد و بسیاری از خوانین بزرگ آن نواحی نظیر فتحعلی‌خان ارشلو، کاظم‌خان قراجه‌داغی، شهبازخان دنبلی و تعدادی دیگر از بزرگان ترک و کرد در اطاعت او درآمدند. آزادخان سرانجام مغلوب کریم‌خان زند شد و تا پایان عمر با دربار او همراه بود. فرزندش احمدخان نیز از فرماندهان قوای زندیه بود. غلجاییان افغانستان در ۱۳۰۳ق برضد دولت امیر عبدالرحمان‌خان، پادشاه افغانستان، شوریدند و پس از یک سال جنگ و گریز مغلوب قوای دولتی شدند.