اسحاق بن عمران
اِسحاق بن عِمران ( ـ۲۷۹ق)
(ملقّب به سم ساعه) پزشک مسلمان. دربارۀ زندگی و مرگ او اقوال متفاوتی آورده‌اند، اما قریب به یقین است که اسحاق در آغاز حکومت احمد بن طولون (حک: ۲۵۴ـ۲۷۰ق) به مصر رفته و پیش از ۲۶۲ق به قیروان رفته است. بیشتر آثار خود را در این شهر نوشت و در ۲۷۹ به دستور ابراهیم بن احمد به‌قتل رسید. به اعتراف ابن جلجل، اسحاق نقش مهمی در رواج علم طب و فلسفه در مغرب داشت. در سال‌هایی که در قیروان بود، اسحاق بن سلیمان اسرائیلی، پزشک و فیلسوف مشهور یهودی، به قیروان آمد و در محضر اسحاق به فراگیری علوم پرداخت. اسحاق تأثیر فراوانی در طب اسلامی داشت و در آثار پزشکان بسیاری ارجاعات فراوانی به آثار او دیده می‌شود؛ مخصوصاً ابن جزار، که شاگرد اسحاق بن سلیمان بوده، از او بسیار یاد کرده است. همچنین حاجی زین عطار (انصاری شیرازی)، ابن بیطار، رازی، غافقی، زهراوی و پزشکانی دیگر به نظریات او ارجاع داده‌اند. البته، گاه در آثار به نام «اسحاق» برمی‌خوریم که تشخیص این‌که مراد از نام «اسحاق» کدام‌یک از سه دانشمند بزرگ یعنی اسحاق بن عمران، اسحاق بن سلیمان، و اسحاق بن حنین است نیاز به دقت دارد. از آثار مهم او می‌توان به مقالة فی‌المالیخولیا، رسالة فی‌الطب کتب بها الی بعض اخوانه، و الادویة المفرده اشاره کرد.