اصالة البرائه
اَصالة‌البَرائَه
اصطلاحی در علم اصول فقه، به این معنا که هرگاه پس از مراجعه به ادلّه، دلیلی که اثبات تکلیف کند وجود نداشت، با اجرای این اصل تکلیف منتفی می‌شود. پس در موضوع اصل برائت «شک در تکلیف» اخذ شده است و کاربرد آن در موضوعاتی است که حکم شرعی آن معلوم نیست؛ مثلاً اگر در حرمت کشیدن سیگار از نظر شرع تردید باشد، می‌توان با استناد به اصل برائت، به حرام نبودن کشیدن سیگار حکم کرد. در اجرای اصل برائت بین اصولیان و اخباریان اختلاف است. بیشتر اصولیان، چه در مواردی که به حکم وجوب تردید باشد، مانند تردید به وجوب خواندن دعا هنگام رؤیت هلال اول ماه (شبهۀ وجوبیه) یا به حکم حرمت تردید باشد، مانند تردید به حرمت کشیدن سیگار (شبهۀ تحریمیه) اصل برائت را جاری و به مقتضای آن حکم شرعی اعم از وجوب و حرمت را نفی می‌کنند؛ در نتیجه مکلف مختار است که هنگام تردید به وجوب فعلی آن را ترک کند یا در مورد تردید به حرمت کاری، آن را مرتکب شود؛ اما اخباریان فقط در مورد تردید به وجوب (شبهۀ وجوبیه) اصل برائت را جاری می‌کنند؛ از این‌رو اخباریان هرگاه به حرمت یک فعل از نظر شارع تردید داشتند، آن فعل را ترک می‌کنند. اصولیان به اعتبار اصل برائت، به آیات و روایات بسیار استدلال می‌کنند. دلیل عقلی بر اصل برائت، قاعدۀ قُبح عِقاب بلابیان است. مادۀ ۳۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی ایران می‌گوید: «اصل، برائت است، بنابراین اگر کسی مدعی حق یا دینی بر دیگری باشد باید آن را اثبات کند والا مطابق این اصل حکم بر برائت مدعی‌علیه خواهد شد».