بانک شرقی جدید
بانک شرقیِ جدید
اولین بانک خارجی در ایران. در ۱۳۰۶ق به‌صورت یک شرکت تجارتیِ عادی و بدون کسب امتیازی خاص تشکیل شد. مرکز آن در لندن بود. هدف از تأسیس آن خدمت به اقتصاد انگلستان بود و به عنوان رابط تجاری آن کشور با حوزۀ فعالیتش در جنوب آسیا عمل می‌کرد. انگلستان در کشورهای زیر نفوذ خود و کشورهایی که قصد تسلط بر آن‌ها را داشت نیز چنین مؤسساتی دایر کرده بود. شعبۀ اصلی بانک در تهران در یک ساختمان بزرگ و مجلل در جنوب غربی میدان توپخانه بود که پیش از آن به امین لشکر، وزیر گمرکخانۀ ناصرالدین شاه قاجار، تعلق داشت. بانک شرقی جدید سپس شعبه‌هایی در تبریز، رشت، مشهد، اصفهان، شیراز و بوشهر به‌وجود آورد و به عملیات بزرگ و گوناگونی پرداخت که در مؤسسات صرّافی ایران سابقه نداشت. از جمله صدور حواله‌های پنج قرانی به بالا که در وجه حامل صادر می‌شد و دارندۀ آن می‌توانست با ارائۀ آن به هر شعبه سکه‌های نقره دریافت کند. این حواله‌ها نخستین شکل چک بانکی در ایران بودند. به این ترتیب، استفاده از پول کاغذی در میان مردم عادی رواج یافت و آن‌ها با حساب جاری آشنا شدند. بانک شرقی با پرداخت بهرۀ ثابت به امانت‌های شش‌ماهه و سالانه، مردم را با حساب پس‌انداز نیز آشنا کرد. تشکیلات بانک شرقی جدید، دو سال بعد از تأسیس بانک شاهنشاهی در ایران و خرید همۀ شعبه‌های آن از میان رفت.