بینش (روان شناسی)

بینِش (روان‌شناسی)(insight)

(یا: روشن‌بینی، بصیرت) در روان‌شناسی، مفهومی در نظریۀ یادگیری. بینش به یادگیری یا فهم آنی روشنی اطلاق می‌شود که بدون آزمون و خطا یا سنجش آشکار صورت گیرد. اطلاعات علمی از پدیدۀ بینش تا اندازۀ بسیاری برگرفته از بررسی‌های ولفگانگ کهلر۱، روان‌شناس آلمانی، در زمینۀ رفتار حیوانات است. کهلر در آزمایشی، یک موز بیرون قفس شمپانزۀ گرسنه‌ای گذاشت و دو چوب در اختیار او قرار داد که شَمپانزده فقط با سرهم‌کردن آن‌ها می‌توانست به موز برسد. شمپانزه پس از چندبار تلاشِ ناموفق سرانجام به این تدبیر رسید و موز را برداشت. در دفعات بعدی که آزمایش تکرار شد، شمپانزه به‌سرعت این راه‌حل را برگزید. با این همه، نتیجۀ آزمایش مبهم است؛ زیرا چند پاسخ شرطی در مسئله دخیل شده است. بینش در یادگیری انسان نیز تجربه می‌شود، ولی در مورد شمپانزه فقط در مواقعی مشاهده می‌شود که پاسخ‌های به‌دست‌آمده در شرایط محرکِ بازآفرینی‌شدۀ پیشین، کاربرد داشته است. بینش در بعضی روش‌های روان‌درمانی ضرورت دارد، زیرا رسیدن به فهم تازه دربارۀ انگیزه‌ها و منشأ رفتار ناسالم برای بهبودیافتن مهم است.

Wolfgang Kohler