تنبان

تُنْبان

شلوار زیر زنان و مردان، و نیز دامنی کوتاه. تنبان در دورۀ صفویه معمول شد و پیش از آن وجود نداشت و از پوشاک اساسی دورۀ صفویه بود. مردان در این دوره تنبان (شلوار) آسترداری می‌پوشیدند که تا قوزک پا می‌رسید و بدون جوراب بود. از جلو شکافی نداشت و با بند محکم می‌شد. شلوار زیر (تنبان) زنان آزادتر از شلوار مردان بود و اغلب با نقش‌مایه‌هایی از گل‌ها تزیین می‌شد. بعدها (در زمان ناصرالدین شاه) این شلوار زنان کوتاه و گشاد شد و حداکثر تا بالای زانو می‌رسید. از ابریشم و مخمل و شال کشمیری دوخته می‌شد و نوع جنس آن بسته به وسع مالی اشخاص فرق می‌کرد. با تنبان‌بند در کمر محکم بسته می‌شد. طبقات پایین‌تر آن را از چیت و پارچه‌های ارزان می‌دوختند. طبقات اعیان لبه‌های پایین و کمر آن را زردوزی می‌کردند. زیر شلیته پوشیده می‌شد. پس از سفر ناصرالدین شاه به مسکو، شلوارهای کشی چسبان سفیدی تا به زانو در اندرونی شاه مُد شد که به آن تُنُگه تنبان می‌گفتند. در عهد ناصرالدین شاه تنبان دامن کوتاهی چون شلیته بود که به زانو نمی‌رسید. از پارچۀ بنارسی و ابریشمی بسیار فراخ و پرچین دوخته می‌شد و در آن فنرها قرار می‌دادند تا چتری بایستد و زیر آن تنبان آهارزده‌ای می‌پوشیدند و لبۀ آن را با یراق‌های پهن گرانبها زینت می‌دادند. تنها زنان مسن تنبان‌هایی از متقال و چلوار سفید می‌پوشیدند که دامن آن تا روی پا می‌افتاد. به نوشتۀ مادام دیولافوآ هر قدر به طرف جنوب ایران برویم بلندی جامه‌های زنان بیشتر می‌شود. در تهران دامن تنبان به وسط ران، در اصفهان تا زانو و در شیراز تا وسط ساق پا می‌رسد.