جزیه

جِزْیه
(اصل آن گزیت که واژه‌ای آرامی است) در اصطلاح به مالی گفته می‌شود که از مردان بالغ آزاد و مستطیع از اهل کتاب و کسانی که ملحق به آنان هستند، مانند صابئان، برحسب قرارداد ذمه گرفته می‌شد و این به‌جای زکات بود که فقط مسلمانان موظّف به پرداخت آن بودند. این کار در دیگر ملل پیش از اسلام نیز رایج بوده، اما در اسلام نخستین‌بار در سال ۹ یا ۱۰ق وضع شده است. آیۀ مربوط به جزیه، آیۀ ۲۹ سورۀ توبه، در سال ۹ق نازل شده است. گویا جزیه و خراج مترادف هم بودند، اما برخی عقیده دارند که جزیه بر افراد و خراج بر اراضی وضع می‌شده است. جزیه مبلغ ثابتی نداشته و به تناسب وضعیت جزیه‌دهندگان تغییر می‌کرده است؛ مثلاً زنان، کودکان، بردگان، پیران، معلولان و فقیران از پرداخت جزیه معاف بودند. جزیه (گزیت) پیش از اسلام در دوران ساسانی نیز از طبقات مختلف اخذ می‌شد. این قرارداد فقط با اهل کتاب بود و دیگر کفار، به‌نظر مشهور فقیهان، از این امتیاز محروم بودند.