حروف مقطعه

حروف مُقَطّعه

(یا: فَواتِح سُوَر) حروفی مرموز که در ابتدای ۲۹ سورۀ قرآن آمده است. این حروف با مکرراتش ۷۸ حرف است. سوره‌هایی که با این حروف آغاز می‌شوند، «مقطعات» نام دارند و همگی،‌ جز بقره و آل عمران مکی و عبارت‌اند از عنکبوت، روم، لقمان، سجده، یونس، هود، یوسف، ابراهیم، حجر، اعراف، رعد، مریم (ع)، طه، شعرا، قصص، نمل، یس، ص، مؤمن، فصّلت، زخرف، دخان، جاثیه، احقاف، شوری، ق، قلم. این حروف گاه فقط یک حرف است؛ مانند «ص» (صاد)، گاه متشکل از دو حرف؛ مانند «حم» (حا میم)، گاه سه حرف مانند؛ «الم» (الف لام میم)، گاه چهار حرف مانند؛ «المر» (الف لام میم راء) و گاه پنج حرف است؛ مانند «کهیعص» (کاف ها یا عین صاد). تفاسیر و تأویل‌های حروف مقطعه متفاوت است؛ ازجمله ۱. نام سوره‌های قرآن و آغازگر آن‌هاست؛ ۲. آمدن حروف مقطعه در ابتدای سوره نشانگر آن است که این حروف بیشترین کاربرد و بسامد را در آن سوره دارند. این نکته را قدما گفته‌اند و امروزه هم برخی قرآن‌پژوهان ازجمله مالک بن نبی و رشاد خلیفه با استفاده از رایانه تأیید کرده‌اند. ۳. برخی شیعیان معتقدند که اگر حروف مکرر را رها کنیم از آن می‌توان این عبارت را به‌دست آورد: «صراطُ علیِ حقٌ نُمْسِکه»، (راه علی حق است، آن را درپیش می‌گیریم). اهل سنت متقابلاً چنین عبارتی ساخته‌اند «صحّ طریقک مع‌السنه» (راه تو اگر با سنت باشد درست است)؛ ۴. برخی مراد از آن‌ها را اشاره به اسماءالحسنی می‌دانند؛ ۵. برای جلب توجه منکران قرآن آمده است؛ ۶. برای جلب توجه پیامبر به فرشتۀ وحی؛ ۷. از پدیده‌های شعری است؛ ۸. از متشابهات قرآن است و تأویل آن را فقط خدا می‌داند (سیوطی).