حران
حَرّان (Carrhae)
(یا: کارهه؛ کارَه؛ کارای) شهری رومی در درۀ رود خابور در جنوب ترکیۀ امروزی. شهر حَرّان دارای دو دورۀ تاریخی است. دورۀ اول به قرن ۹ پ‌م بازمی‌گردد که آشور نَصیرپال آن را در بِینُ‌النَّهرین ساخت. پس از سقوط نِینَوا در ۶۱۲پ‌م، پایتخت آشور به آن‌جا منتقل شد؛ تا آن‌که در ۶۱۰پ‌م به‌دست سپاه کَلدِه گشوده شد. دورۀ دوم حران رومی است. جمعیت شهر در این دوره از اعراب، رومیان، یهودیان، یونانیان، سُریانیان، و دیگر اقوام سامی‌تبار بود. شهر طرحی شطرنجی یا هیپودامین داشت. شهر حَرّان به‌سبب قرار‌داشتن بر سر راه تجاری انطاکیه و بنادر رومی ساحل شرقی دریای مدیترانه همواره موضوع کشمکش ایرانیان و رومیان بود. در ۵۳پ‌م سورِن سردار پارتی، کراسوس کنسول رومی سوریه را در حران به‌سختی شکست داد و شهر به دست اشکانیان افتاد در این جنگ که به نبرد حران نیز مشهور است از سپاهیان ۶هزار نفری رومی تنها ۵۰۰ نفر جان به دربردند و کراسوس هم اعدام و سرش نزد اُرُد، شاه اشکانی، فرستاده شد. دیری نگذشت که فرهاد چهارم از حران چشم پوشید و آن را به روم واگذاشت. در ۲۱۷م کاراکالا از مقصد حران قصد حمله به اشکانیان را داشت که به‌قتل رسید. در ۲۳۶م اردشیر بابکان (۲۲۴ـ۲۴۰م) توانست حران را ضمیمۀ قلمرو ساسانی کند. در ۲۶۰م شاپور اول ساسانی (۲۴۰ـ۲۷۰م) در میانۀ راه حران به اِدِسا سپاه والریانوس امپراتور روم را شکست داد و بیش از۷۰هزار سرباز رومی را اسیر کرد. پس از شاپور اول، حران به قلمرو روم بازگشت. در ۵۴۰م خسرو انوشیروان سپاه یوستی‌نیانوس (ژوستن) امپراتور بیزانس را از حران بیرون راند. در ۶۰۵م خسرو پرویز دوباره حران را از روم پس‌گرفت، اما پس از شکست از سپاه هراکلیوس امپراتور بیزانس در ۶۲۲م حران برای همیشه از دست ایران خارج شد.