حق شفعه

حق شُفعه
حق تَمَلُّک سهم فروخته‌شده از مال غیرمنقول مشترک، توسط شرکا. در مواردی که دو یا چند نفر، مُشاعاً، مالک غیرمنقول هستند، در صورتی‌که یکی از شرکا قصد فروش سهم خود به شخص ثالثی را داشته باشد، مالک دیگر حق تقدم دارد، و اگر آن شریک سهم خود را بفروشد، شریک دیگر به محض اطلاع، حقّ دارد قیمتی را که خریدار پرداخته است، به او بدهد و آن سهم را تَمَلُّک کند؛ این حق را شُفعه و صاحب آن را شفیع می‌نامند. حق شُفعه به ارث منتقل می‌شود (مادۀ ۸۲۳ قانون مدنی) و نیز قابل اسقاط است، یعنی مالکین مُشاع می‌توانند توافق کنند که اگر یکی از آن‌ها سهم خود را به شخص ثالثی بفروشد، سایرین از حقّ شُفعه استفاده نکنند (مادۀ ۸۲۲ قانون مدنی). حق شفعه فوری است (مادۀ ۸۲۱ قانون مدنی) و درنگ در اخذ به شفعه باعث سقوط حق می‌شود. حقّ شفعه از فقه وارد قانون مدنی ایران شده است. مطابق مادۀ ۸۰۸ قانون مدنی، هرگاه مال غیرمنقولِ قابل تقسیمی بین دو نفر، مشترک باشد و یکی از دو شریک، حصّۀ خود را به قصد بیع به شخص ثالثی منتقل کند، شریک دیگر حق دارد قیمتی را که مشتری داده است به او بدهد و حِصّۀ مبیعه را تملّک کند. بنابراین، اوّلاً حقّ شُفعه خاص اموال غیرمنقول است و ثانیاً مختص دو بیع، یعنی خرید و فروش، است و سایر عقود را شامل نمی‌شود.