رابعه قزداری

رابعۀ قُزْداری (قرن ۴ق)

رابعه قزداری
ملیت	ایرانی
نام‌های دیگر	رابعه بنت کعب
شغل و تخصص اصلی	شاعر
لقب	زینالعرب
دوره	قرن ۴ق
گروه مقاله	ادبیات فارسی

(یا: رابعه بنت کَعْب) معروف به زین‌العرب، بانوی شاعر ایرانی. پدرش از امرای عرب‌تبار قزدار یا قُصدار (شهری کهن میان سیستان، مکران و بست) بود. در روزگار سامانیان و غزنویان می‌زیست و به فارسی و عربی شعر می‌گفت. نخستین بانوی فارسی‌سراست و از مبتکران و کامل‌کنندگان قالب‌های غزل، قصیده و قطعه شمرده می‌شود. ملمع را نیز از نوآوری‌های او دانسته‌اند. بیشتر اشعار او عاشقانه و پرسوز و گداز است. داستان عشق او با بکتاش، که غلام برادرش حارث بود، دست‌مایۀ اشعار شاعرانی چون عطار در الهی‌نامه و رضا‌قلی‌خان هدایت در گلستان ارم شده است. گویند رابعه زنی زیبا بود و از همین روی در ادب فارسی نام او کنایه از زیبایی است، چنان‌که در سندباد‌نامه از او به نام رابعۀ صورتی یاد شده است. از رابعه ۵۵ بیت غزل، قطعه، رباعی، دوبیتی، ملمع و مفرد به‌جا مانده و در المعجم به اشعار او استناد شده است.